Mijn ouders hadden geen behoefte aan een dag om hen te herinneren aan de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. De herinnering aan de kampen was nooit ver weg, samen met de beelden van de gezichten van de vele familieleden die tijdens de oorlog waren vermoord: ouders, zusters, broers, neven en nichten. Voor hen was iedere dag een dag van herinnering. Als het mogelijk was om één dag van vergeten in het jaar te kunnen hebben, zouden ze die heel belangrijk gevonden hebben.
De officiële herdenkingsdagen gingen bij ons in huis geruisloos voorbij. Liefst met zo min mogelijk emotie. Dat was de manier waarop mijn ouders probeerden om te gaan met hun herinneringen. ‘Coping’ heet dat in moderne termen. Iedereen vindt zijn eigen weg. In ons lijden zijn wij uiteindelijk eenzaam.
kerkelijke herdenking
Dat iedereen zijn eigen weg vindt, is misschien wel de reden dat wij, Nederlandse Joden, geen Sjoa-herdenkingsdag hebben die wij samen houden. In januari is er de Nationale Holocaust Herdenking, georganiseerd door het Nederlands Auschwitz Comité die aanhaakt bij de International Holocaust Remembrance Day die door de VN wordt ondersteund. In November organiseert tegenwoordig het Centraal Joods Overleg (CJO) een Kristallnacht herdenking met officiële aanwezigheid van hoogwaardigheidsbekleders. Anderen benadrukken weer Jom Hasjo’a, de datum die in Israel is gekozen voor de herdenking van de Sjo’a. Rond die datum is er in verschillende steden in Nederland ook een kerkelijke herdenking naar aanleiding van een initiatief, veertig jaar geleden, van Awraham Soetendorp.
4 mei
Dan is er natuurlijk ook de herdenking op 4 mei. Bij de eerste herdenkingen op de Dam in Amsterdam mocht het lot van Joden in Nederland niet genoemd worden. Tegenwoordig wel. Hoewel er naar mijn idee op die datum door Nederland vooral aandacht wordt besteed aan de helden die een paar Joden het leven hebben gered en veel minder aan de meer dan 100.000 die vermoord zijn. Ruim de helft van de slachtoffers van de oorlog in Nederland waren Joden.
Herdenkingen hebben altijd te maken met het hier-en-nu. De verschillende herdenkingsdata hebben niet alleen te maken met de beleving van het eigen lijden, maar ook met de manier waarop wij naar het heden kijken. De vele herdenkingen vertellen allemaal een eigen verhaal waarbij Israel, Nederland of de internationale wereld centraal staat.
vele herdenkingen
De generatie van mijn ouders leefde met de oorlog op hun eigen wijze. Voor de generaties die daarna kwamen, is de oorlog geen persoonlijke herinnering meer. Oorlog creëert chaos en verdeeldheid. De verdeeldheid van het Nederlandse Jodendom komt tot uiting in de vele herdenkingen. Het resultaat is dat er geen moment is waarop wij naast elkaar staan en samen de slachtoffers van de oorlog herdenken en elkaar steunen.
één familie
Ik sluit met een oproep. Is het mogelijk voor de verschillende organisatoren om een datum te vinden waarop wij herdenken en ook de toekomst van het Nederlandse Jodendom centraal stellen? We zijn één familie. Laten we proberen de eenzaamheid van het lijden te doorbreken.
cover: Jom Ha’Sjoa in de Hollandsche Schouwburg, 2019, foto: Bloom
Beste Albert, ik heb hetzelfde meegemaakt ook mijn ouders gingen nooit naar de 4 mei herdenking, dat deden ze iedere dag. Wel gingen we naar de herdenking van het Auschwitz’ Comite, meer voor de uitvoering die plaatsvond.
Er is wel een herdenking van Jom ha Shoa in de Hollandse Schouwberg in Amsterdam. Het was onderbroken door Corona en de verbouwing daar, but weer gehouden op 6 mei j.l.