Benny Goodman en The Savoy waar jazz floreerde uit alle windstreken

Deze zomer zou ik voor het eerst naar New York gaan. Eindelijk zou ik het episch centrum van de Jazz gaan zien, die bruisende stad, die grootstedelijke waanzin die George Gershwin zo goed verbeeld heeft in Rhapsody in Blue!

Op dat moment bleek Amerika gesloten te zijn voor niet-Amerikanen. De stad waar zoveel verschillende mensen uit alle windrichtingen zich al eeuwen hebben gevestigd was op slot door corona.

Jewish Jazz in New York

Al eerder schreef ik een stuk over Jewish Jazz, het project waar ik mee bezig ben over de joodse invloed op jazz. Ik vind de geschiedenis van de jazz zo fascinerend omdat het laat zien waar migratie, creativiteit en solidariteit toe kan leiden. New York was de plek waar zoveel bevolkingsgroepen naast elkaar leefden: Joden, Italianen, Chinezen, Ieren, Afro-Amerikanen. De maatschappij was in de jaren ’30 en ’40 nog gesegregeerd, maar toch ontstond er hier en daar een menggebied. 

Harlem, ooit een joodse wijk

Er waren ‘witte’ big-bands, er waren ‘zwarte’ big-bands. In nachtclubs werd gedanst, maar alles apart. Nu was er één ballroom in Harlem (ooit een joodse wijk, later een zwarte wijk) zó populair dat ook wit publiek zich daar heen begaf: The Savoy.

The Savoy werd ook genoemd de Home of the happy feet of The heartbeat of New York’. Kleur was daar dus niet maatgevend, wel het feit of je kon dansen of niet. De Amerikaanse Swingdans de Lindy-Hop werd daar geprofessionaliseerd. En al was je een celebrity, als je niet kon dansen kwam je er niet in!

De ballroom was gigantisch, met spiegels, roze muren, marmeren trappen, en twee podia waarop de hele nacht onafgebroken werd gespeeld. Het moest een luxe tempel zijn voor de zwarte bevolking die vooral entertainment gewend was in obscure rokerige kroegjes.

topmusici

Vele topmusici traden er op waaronder Chick Webb, Ella Fitzgerald en Dizzie Gillespie. En Benny Goodman: zoon van joodse immigranten. Goodman was één van de eerste ‘witte’ bandleiders die zwarte musici opnam in zijn band: Fletcher Henderson (arrangeur) Teddy Wilson (pianist), Lionel Hampton (vibrafonist). Hij gaf niet om kleur, maar om kwaliteit.

zoon van joodse immigranten

Benjamin David Goodman, zoon van arme joodse immigranten uit Rusland, schopte het van  schoolklarinettist tot ‘King of Swing’ in The Savoy Ballroom waar hij in de Battle of the Bands streed tegen Chick Webb (en het moest afleggen). Goodman, geboren in Chicago in 1909 overleed in 1986 in New York.

Goodman was de eerste jazzmuzikant die in Carnegy Hall speelde, een van huis uit klassieke muziekzaal, waarmee hij het jazz-genre optilde naar een breder-geaccepteerde kunstvorm.

Sommigen vergelijken Benny Goodman met Elvis Presley (‘The King’), omdat ook hij zou leunen op zwart erfgoed en daarmee het witte grote publiek bereikte.
Maar Goodman maakte altijd bekend dat hij met de zwarte Fletcher Henderson werkte, en bovendien bracht hij zelf zijn enorme virtuositeit mee, die een waardevolle toevoeging was in de jazz. Bovendien werden joodse immigranten niet als ‘wit’ beschouwd. Velen veranderden daarom hun naam naar iets dat minder joods en meer Amerikaans klonk.

Hoe dan ook, jazz was duidelijk niet alleen een ‘zwarte’ aangelegenheid, maar ook een joodse. De meeste liedjesschrijvers waren joods. En al die virtuoze improvisaties en arrangementen zouden niet gemaakt kunnen zijn als die liedjes met die onweerstaanbare, oren-openende akkoord-progressies (later ‘jazz-standards’ genoemd) niet eerst geschreven waren! 

kroegjes met virtuoze jazz

Tegenwoordig wordt er in New York nog steeds jazz gespeeld. Musici komen vanuit de hele wereld naar ‘The city that never sleeps’  om jazz te spelen op de plek waar het ooit tot bloei is gekomen. Nog steeds speelt men diezelfde songs en arrangementen van joodse en zwarte componisten en musici. De Savoy bestaat helaas niet meer. Die is afgebroken voor de bouw van een huizencomplex.

Wel bestaan er nog obscure (maar niet meer rokerige) kroegjes waar elke avond virtuoos jazz wordt gespeeld, en waar zwart en wit, joods of niet, met elkaar kunnen zitten. Bijvoorbeeld in Smalls, Mezzrow, Birdland. Stuk voor stuk namen waar ik ook nog een artikel aan zou kunnen wijden. Maar eerst moet ik er zo gauw mogelijk heen – want ik vertel er dan wel over, maar ik ben er tot mijn schande nog nooit geweest! Hopelijk houdt Corona zich volgende zomer gedeisd en kan ik  eindelijk  naar New York en wie weet zelfs ooit een liedje zingen..

Vorig jaar tijdens de lockdown postte ik elke week een filmpje met een liedje met bijbehorend verhaal onder de titel: A SONG AND A STORY.

hier mijn verhaal over ‘Stompin’ at the Savoy’

speellijst Jewish Jazz met Mirjam van Dam