Sonja verloor bijna alles: familie, vrienden, haar jeugd, haar tastbare herinneringen en tot slot haar hersens.
Mijn boek Neem me mee naar huis gaat over Sonja, mijn moeder Sonja van Es. Ze overleefde als joods meisje de oorlog en kreeg op latere leeftijd te maken met dementie. Het is een persoonlijk verhaal over herinnering, verlies en de sporen van oorlog die doorwerken in volgende generaties. Met tekst, foto’s en tekeningen van mijn hand. Het is prachtig vormgegeven door Geert Schriever.
Getekend door verlies en trauma
Als jong joods meisje werd Sonja door de oorlog uit haar veilige wereld gerukt. Haar herinneringen aan die tijd zijn gefragmenteerd; soms ver weg, en dan weer verrassend helder. Haar leven is getekend door verlies en trauma, en die werkten door in mij. De oorlog was mijn hele jeugd aanwezig, zonder woorden, maar voelbaar in de atmosfeer. Ik kon me er niet van afsluiten.
Moeder en dochter
Heb ik het recht te schrijven over haar laatste jaren?
Toen de dementie langzaam vat op haar kreeg? Toen herinneringen aan de jaren veertig haar overspoelden en angsten de overhand namen? Het verlies van haar intellectuele vermogen? Toen ze wild om zich heen sloeg en ons van alles verweet?
Maar het is ook mijn verhaal. Als haar dochter probeer ik te begrijpen wat die oorlog, het verlies, en de eenzaamheid met haar deden, en met mij. Ze is nu bijna vijftien jaar dood. Eerdere pogingen iets te schrijven en tekenen mislukten. Niet omdat ik vond dat ik het niet mocht, maar omdat ik de confrontatie niet aankon. De herhaling van haar verwijtende woorden. Haar onbegrip. Haar angsten. Haar nachtmerries over de Tweede Wereldoorlog, het onderduiken en verlies van haar ouders, familie en vriendinnetjes. Het verlies van de realiteit.
Maar ook de momenten van zachtheid. De intimiteit als ik haar haar mocht wassen en haar tengere lichaam vasthield. Het samen luisteren naar klassieke muziek zonder woorden. Haar momenten van helderheid, waarin de oude Sonja tevoorschijn kwam.
Ook nu verandert de wereld razendsnel. We belanden in een tijd waarvan we dachten dat die voorgoed voorbij was. De geschiedenis herhaalt zich. Oorlog, antisemitisme, haat steken opnieuw de kop op. Het verleden lijkt soms ver weg, maar ik voel hoe dichtbij het is.
In het Westen klinkt de roep om herbewapening. Mensen slaan noodpakketten in. Angst wordt een politiek instrument. Wantrouwen nestelt zich tussen mensen, wij-zij-denken dringt zich op. Dreiging wordt de ondertoon van het dagelijks leven.
Verzet tegen vergetelheid
Toch is er iets wat standhoudt: hoop. Niet in grote gebaren, maar in het kleine. In aandacht. In empathie. In het luisteren naar elkaar. In het delen van verhalen, het doorgeven van namen, het bewaren van herinneringen.
In het weigeren te vergeten. In het verzet tegen vergetelheid.
Emile Schrijver, algemeen directeur Joods Cultureel Kwartier over Neem me mee naar huis:
“Een goudeerlijke, bewonderingswaardig diepzinnig en niets ontziende reflectie op een complexe moeder-dochterrelatie. In combinatie met het ontroerende fotomateriaal en de confronterende tekeningen heeft Linda Bouws een hoogst origineel egodocument gecreëerd dat een groot lezerspubliek verdient.”
Neem me mee naar huis
64 pagina’s, full colour | ISBN 978-90-904059-1-9
Prijs: € 21,95 + € 5 verzendkosten
NL42 INGB 0006 9281 68
t.n.v. Metropool Internationale Kunstprojecten o.v.v. Neem me mee naar huis + je naam en postadres.
cover: pagina uit Neem me mee naar huis.
Geef als eerste een reactie