18 oktober 2025

Opinie

Kieswijzer 2025: ongevraagd advies van Jonet en Bloom

Opinie

Op wie zal ik nu weer stemmen? Wat te doen in deze verwarrende tijden?  Als voor u de vraag centraal staat ‘hoe kijken ze naar antisemitisme, veiligheid en Joods leven? En wat vinden de partijen van Israël en Gaza’? Dan is de kieswijzer van Jonet heel handig. In een notendop stelde de Jonetredactie een overzicht op per partij in volgorde van de huidige verdeling van de Tweede Kamer.  In deze kieswijzer lezen we over Israël en … [Lees verder]

Bijna middeleeuws dispuut over apostelen, evangelisten en Israël

Opinie

Christenen zouden niets moeten zien in de moderne staat Israël. Waarom? Omdat het Nieuwe Testament helemaal niets zegt over (het verlangen naar) een Joodse staat nadat de Romeinen daar rond het jaar 70 een einde aan hadden gemaakt. Aldus professor Hans van Oort op de presentatie van zijn boek Israël? Wat Jezus, apostelen en evangelieschrijvers werkelijk zeggen. Van Oort stelde dat ook de Joodse volgelingen van Jezus een nieuwe Joodse staat hebben afgewezen. Het boek … [Lees verder]

Weerstand en opstaan. Rav Doron Perez geeft het voorbeeld 

Opinie

Ondanks de problemen waren de dagen van Rosj Hasjana indrukwekkend mooi. De sfeer was intens.  Wat me opviel: bij verschillende gebeden huilde letterlijk de halve sjoel. Vooral bij die passages waarin we zeggen dat God beslist wie er zal leven en wie zal sterven. Als je (klein)kinderen hebt die vechten in Gaza, begrijp je hoe diep dit raakt. Heel Israël voelt het, want iedereen kent wel iemand die dit jaar niet thuis was met Rosj … [Lees verder]

Joseph Beuys en het wegkijk-antisemitisme 

Beeldende kunst en fotografie

De ‘genialiteit’ van de Duitse taal Joseph Beuys (1921-1986) was een raadselachtige man met heel veel invloed in de Duitse kunstwereld.  Wie bijna alles van hem heeft gelezen, weet dat hij diep in zijn hart een door en door gelovige volgeling was van Rudolf Steiner (1861-1925). Hij was dus een antroposoof in hart en nieren.  Joseph Beuys probeerde het weleens met een grapje weg te wuiven: „Mysteries vinden plaats in het Centraal Station en niet … [Lees verder]

Academic Freedom in Dutch Universities includes Jews and Israeli scholars? 

Midden-Oosten

Academic freedom is one of the noble ideas that sustains scholars within their institutions. Salaries may not be high, but the freedom to think, speak, and create without borders is our food, our work, and our passion.  But in turbulent times — in the 1940s, and again in 2025 — this freedom is tested. For Jews, Israelis or Zionists, the basic principle of academic freedom has turned into a system of double standards. Invitations are … [Lees verder]

Nieuws

Midden-Oosten

Na de vreugde komt de vraag: wijst het bestand met Hamas de weg naar een vreedzaam Midden-Oosten?

Uitbundiger dan ooit viert Israël de terugkeer van twintig levende gegijzelden uit de tunnels van Hamas.  Het is een injectie van hoop en trots voor het door de oorlog verscheurde en getraumatiseerde Joodse land. Het begin ook van bezinning en herstel van de wonden van Israëls langste oorlog.  De weerslag van deze oorlog op de Israëlische politiek, met verkiezingen in 2026 in het vooruitzicht, is onvoorspelbaar.   In zijn beslist unieke rede in het plenum van … [Lees verder]

Geschiedenis

Selma Leydesdorff: spraakmakende historica die stond voor sociale rechtvaardigheid en erkenning van leed

In het laatste gesprek dat ik met Selma Leydesdorff voerde, zei ze iets waar ik nog lang over na moest denken.  Zoals altijd, was het raak wat ze zei, ter zake, oprecht, direct, maar ook radicaal, kort door de bocht, een beetje pijnlijk, misschien zelfs met een licht verwijt. Ik vertelde over de vorderingen in een onderzoek naar de Shoah in de Mediene waar ik bij betrokken ben.  ‘Ik heb het wel gehad met al … [Lees verder]

Nieuws

Soekot in Jeruzalem staat dit jaar in het teken van vrijlating van de gijzelaars

Historische dagen De stelling: ‘Nergens is Soekot zo mooi als in Jeruzalem’ klopt absoluut. Vaak wordt mij gevraagd: “Waarom ben je niet over de chag bij je kinderen?” Mijn antwoord is altijd hetzelfde: “Ik heb geen alia gemaakt om tijdens Jom Tov in het buitenland te zijn.” Soekot betekent muziek, dans en vreugde In Israël is Soekot iets bijzonders. Het feest speelt zich grotendeels buiten af – in de soeka, maar ook in de stad. … [Lees verder]

Kunst & Cultuur

Emmy Andriesse, de bekendste oorlogsfotografe van Nederland, hoofdpersoon in overtuigende roman van Brigitte de Swart

Beeldende kunst en fotografie

Als er een Käthe Kollwitz van de fotografie bestond, dan heette ze Emmy Andriesse. Net als Kollwitz, de Duitse beeldende kunstenares, was sociaal onrecht een kernthema van de joodse Andriesse. Beide kunstenaars werden gecanceld door de nazi’s. Vernieuwend was Emmy Andriesse omdat ze dit socialistisch maatschappijbeeld combineerde met een realistische, niet esthetiserende, blik op de fotografie. Zij werd er wereldberoemd mee, vooral in fotografisch en sociaal-bewogen Nederland. Tegen opkomend fascisme Andriesse (1914 – 1953) deed … [Lees verder]

If It Was Me, de vraag zonder antwoord van beeldend kunstenaar Amos van Gelder  

Kunst en Cultuur

De visionaire kunstenaar Amos van Gelder nam een zeer gedurfde beslissing toen hij de ‘slechteriken’ integreerde in zijn recente grote tentoonstelling: Between You and Me – Memory Boxes. Hij was open en eerlijk tegenover ons – cameraman-regisseur Michael Ballak en mij, Erga Netz, producent-regisseur-editor – terwijl we zijn creatieve proces volgden voor de één uur durende documentaire: If It Was Me. We willen het onmenselijke niet humaniseren. In het algemeen hebben we liever een duidelijke … [Lees verder]

Terug naar Kfar Aza – film over veerkracht na onvoorstelbaar verlies

film

Een jaar na de gruwelijke aanval van Hamas op Israël keerde filmmaker Marcel Prins terug naar Kfar Aza, de kibboets aan de grens met Gaza. Marcel Prins was in 2017 al eens in deze kibboets voor de documentaire Daarom ben ik hier. Hij ontmoette toen de van oorsprong Nederlandse David Bing, die als tweejarig jongetje met zijn ouders naar Israël emigreerde. Deze documentaire gaat ook over het onderliggende thema van de uitgesproken meningen en heftige … [Lees verder]

Zelfs uit Mozarts Requiem werden woorden als ‘God van Zion’ geschrapt. Gestolen Muziek brengt nazipraktijk scherp in beeld

Geschiedenis

In de nazitijd werden succesvolle Joodse musici als Wanda Landowska, Shony Braun en Arthur Rubinstein meedogenloos vervolgd. Daar bleef het niet bij. Alles met de geringste joodse verwijzing in de Europese muziek moest voor eens en altijd worden uitgewist. Met dank aan uitgeverij AtlasContact publiceert De Vrijdagavond deze voorpublicatie uit Gestolen Muziek waarin auteur Anders Rydell laat zien hoe de nazi’s te werk gingen.  De universele kracht van muziek Fragment uit Gestolen muziek van Anders … [Lees verder]

Vroeg of Laat, onverwachte joodse lijn in de liederen van Lex Jasper en Mirjam van Dam

Muziek

Je ogen bruinJe haren blondDezelfde neusDezelfde mondEn ik kan het niet gelovenZoals je op me lijktEn ik kan het niet bevattenZoals je naar de wereld kijkt Dit zijn de eerste regels uit mijn lied Vroeg of Laat. Lex Jasper (arrangeur, dirigent van vele orkesten en pianist van Paul van Vliet, Rita Reys en vele anderen) stuurde me de noten en de melodie op per Whatsapp. Vervolgens dichtte ik er vrolijk op los. Op een zeker moment vroeg … [Lees verder]

uit alle tijden

Israël gedraagt zich als een opgerolde egel 

Israël div

Hij rolt zichzelf op, steekt zijn stekels uit, sluit zich af van de wereld en voelt zich veilig.  Deze metafoor wordt of is al Israëls werkelijkheid aan het begin van het grote militaire offensief tegen Hamas in de stad Gaza. Als Netanyahu  had geluisterd naar stafchef generaal Zamir en vele andere kopstukken uit de Mossad, zou hij zich niet in dit heilloze avontuur hebben gestort. Maar waarom zou hij naar waarschuwende stemmen luisteren?   Op de … [Lees verder]

Wraak lost niets op, aldus Ankie Spitzer

Midden-Oosten

De ‘weduwe van München’ Ankie Spitzer deed in de uitstekende documentaire over de moord op de Israelische sportlieden tijdens de Olympische spelen in München in 1972 enkele opmerkelijke uitspraken. In de documentaire zegt premier Golda Meir dat Israël tot in de verste uithoeken van de wereld de terroristen zal achtervolgen. Wraak dus. Ankie Spitzer wier echtgenoot André Spitzer in München werd vermoord nam zonder enige aarzeling afstand van deze uitlating van Golda Meir. ‘Het lost … [Lees verder]

Reflecties over rouw binnen het Jodendom

IM Leo Mock

14 Elloel is het de tweede jaartijd van mijn vader, Leo Mock.  Dit bewoog mij ertoe te reflecteren op de wijze waarop het Jodendom invulling geeft aan het rouwproces. Zoals met veel thema’s in het Jodendom, is er ook op dit gebied een breed scala aan regels, rituelen en gebruiken. Hoewel de detaillistische aard ten aanzien van sommige thema’s soms ingewikkeld kan zijn, ervoer ik het op dit vlak als een houvast die richting gaf … [Lees verder]

Joodse gemeente in Paramaribo komt langzaam weer op gang

Nieuws

Nadat de synagoge In Paramaribo door covid-19 twee jaar op slot was, komt de gemeente langzaam weer op gang. Vrijdagavond 13 mei woonde ik de dienst bij. Om zeven uur ‘s avonds, op de drempel van de avond, komt een aantal mensen aangelopen. De meesten kennen elkaar. Ik ontmoet een vrouw uit Haarlem, die meestal naar de Uilenburgersjoel gaat en soms naar de Portugese snoge op het Mr Visserplein in Amsterdam. Ze is twee maanden … [Lees verder]

Michael Ignatieff over academische vrijheid: We moeten in gesprek blijven

Nieuws

“We moeten de banden met Israël niet verbreken; op Israëlische universiteiten is een grote academische vrijheid; academici en studenten zijn juist actief tegen de regering. We moeten die banden juist versterken, ook met de Palestijnse universiteiten die er nog zijn. Wij moeten in gesprek blijven.” De Canadese historicus en schrijver Michael Ignatieff (Toronto, 1947), tevens oud-politicus en voormalig universiteitsbestuurder, gaf onlangs een gepassioneerde keynote speech over de toenemende druk op academische vrijheid wereldwijd tijdens een … [Lees verder]

Verschillende auteurs vertellen over het Tora-gedeelte dat deze week wordt gelezen en geven hun eigenzinnige interpretatie

Trap niet in de val van de zondeval

Deze week lezen we de Torah uit en starten weer helemaal bij het begin. Als een soort Chatan Beresjiet mag ik deze nieuwe cyclus aftrappen voor De Vrijdagavond.  En wat komen we zoal tegen in deze eerste parasja Bereesjiet? We openen met maar liefst twee scheppingsverhalen en daarna lezen we over de uitdagingen van Adam en Chawa (Eva), met daarbij de ‘zondeval’, de ruzie tussen hun kinderen Kaïn en Hèwèl (Abel), en het moment waarop G’d nog voor het einde alweer spijt had van het scheppen van de mens. Bereesjiet is ook nog eens mijn bar mitswa-parasja, waardoor ik me ... [Lees verder]

Blijf op de hoogte

Iedere vrijdagochtend een e-mail met de nieuwste artikelen van De Vrijdagavond in je mailbox ontvangen? Schrijf je hieronder in.

Nieuw op De Vrijdagavond

MbII essays

Israël neemt diaspora in een wurggreep

Een pleidooi voor bevrijding MbII-essays ‘Scheuren in de Naoorlogse Ethiek‘ in samenwerking metDe VrijdagavondThema: Israël: garantie of risico? Essay van Hella Rottenberg Een groep Nederlandse joden richtte onlangs een oproep aan Nederlandse en Europese politici die begint met ... [Lees verder]