Het orkest van Auschwitz, een muzikale lauriertak

klarinetist en klein ensemble

Op 24 juni vond er een bijzonder concert plaats in het Auditorium van het Holocaustmuseum. Centrale gast was Leo Geyer, een veelzijdige musicus en onderzoeker.

Ruim zeven jaar deed hij onderzoek in de archieven van Auschwitz-Birkenau en nu zet hij zich in om de gevonden bladmuziek van het orkest dat ooit in Auschwitz speelde te ontsluiten voor het publiek. Niet zonder succes want inmiddels greep hij met dit project wereldwijde aandacht.

Zijn ambitie is om een suite van dergelijke muziekstukken tot een grootschalig balletproject te vormen, waarvan al een Engelse première en een internationale tour op de agenda staat.

Blackbird

Geyer had een klein ensemble van jonge internationale musici meegenomen bestaande uit een violiste, een cellist, een klarinettist en een accordeonist. Zelf speelt hij fagot, maar nog belangrijker: hij gaf een waardevolle, emotionele toelichting op de te spelen werken. 

Verder was er nog een Schotse lyrische bariton, Arthur Bruce die een fraaie solo rol zong in een compositie van Geyer: Blackbird. Voorzien van echte, elektronische geluiden van een merel klonk een schrijnend contrast tussen de verschrikkingen van het kamp en de optimistische aard van de natuur. Een aspect dat na afloop van het concert door Rabbijn Katz op treffende wijze werd uitgelicht, refererend aan het uitvliegen van de duif, die na de allereerste humane ramp (de zondvloed) terugkeert met een lauriertak.

De laatste woorden van dit lied, uitgesproken door de accordeoniste, benadrukten de relatie met de actualiteit: Never again is now…

The Orchestra of Auschwitz, tekenaar onbekend

Stars and Stripes

Behalve de muziek maakten ook de verhalen van Geyer grote indruk. Zo werd uitgelegd welke functie muziek in Auschwitz had en dat het vooral Duitse marsen waren die ingezet werden om gevangenen te begeleiden van en naar dramatische gebeurtenissen. Dat de Duitse commandanten eigenlijk heel weinig muziekkennis hadden en dat de gevangen musici daar dankbaar gebruik van maakten. Zo klonken er citaten van ‘on-Germaanse’ muziek en smokkelden ze een fragment van de Stars and Stripes van Sousa in hun muziek. Amerikaanser kan natuurlijk niet, maar domme Duitsers interpreteerden het als een hun onbekende Duitse Mars. Uiteraard kregen wij ook zo’n gedeelte uit deze beroemde Amerikaanse mars te horen.

Reconstructie

Opvallend was wel het enorme stijlverschil wat wij luisteraars moesten verwerken: de oorspronkelijke composities zijn toegankelijk, misschien zelfs wat oubollig voor onze oren, terwijl het idioom wat Geyer hanteert duidelijk vernieuwender is, en beter bij onze tijd past.

Eerlijk gezegd heeft dat mijn emoties enigszins geremd: als je de toen geschreven en uitgevoerde muziek louter “museaal” reconstrueert, blijf je mijns inziens dichter bij de bron en daarmee dichter bij het drama van deze gitzwarte tijd. Met alle respect voor Geyers knappe compositietechniek, denk ik dat het project meer binnenkomt als hij niet ook nog zijn eigen visitekaartje hiermee zou willen afgeven. Ofwel: misschien moeten de Auschwitz composities niet in nieuwe jasjes gestoken worden, maar louter gewetensvol worden afgemaakt c.q. gereconstrueerd. Dat is iets wat Geyer ook heel goed kan…

Vertellen

Groot respect voor de inzet en het enthousiasme waarmee Geyer zich op dit project heeft gestort. Hij is zich bewust van het humane belang en weet dat verbaal ook duidelijk over het voetlicht te brengen. De schrijnende toelichtingen en anekdotes komen bikkelhard binnen en zijn een perfecte duiding van deze muziek met die bizarre ontstaansgeschiedenis.

De woorden en noten zijn zo veelzeggend, dat wat mij betreft ook nog een balletvoorstelling erbij, weinig kan toevoegen.

Geyers missie is ook een wat meer prozaïsche: hij wil fondsen werven om met name de Engelse première te verwezenlijken. De internationale tour staat zakelijk al in de steigers.

Natuurlijk kunnen wij hem alleen maar toewensen dat hij succesvol is: het belang van zijn werk staat boven kijf.  En stiekem hoop ik dat wij in 2025 meer oorspronkelijke noten gaan horen, waar ook nog niet eens doorheen gedanst gaat worden.


Gehoord: presentatie Orchestras of Auschwitz 24 juni Auditorium Holocaustmuseum
Leo Geyer: artistiek leider, componist, dirigent, fagot
Arthur Bruce: bariton
Philippa Mo: viool
Felix Hughes: cello
Ilona Suomalainen: accordeon
Antanas Makštutis : klarinet

Info over The Orchestra

Leo Geyer en zijn ensemble


cover: het ensemble van Leo Geyer speelt Orchestras of Auschwitz debut, screenshot Bloom

Over Jules van Hessen 6 Artikelen
Jules van Hessen, begonnen als klarinettist, was de eerste Nederlandse dirigent die de grote orkesten in China leidde. Verder dirigeerde hij in onder meer de Verenigde Staten, Denemarken, Engeland, Brazilië, Mexico en het Midden-Oosten. Al sinds de oprichting in 1985 is hij muzikaal leider van het Nederlands Theaterorkest dat onlangs is omgedoopt tot het Maestro Jules Orkest. Naast symfonisch repertoire heeft van Hessen interesse voor muziektheater, opera en chazzanoet. Recent werd Jules tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau benoemd vanwege zijn verdienste als ambassadeur van klassieke muziek.

Geef als eerste een reactie

Geef een reactie

Uw e-mailadres wordt niet gepubliceerd.


*