Tip Top Theater herleeft in examenvoorstelling van Stijn Schootstra

Toen fotografe Miriam van Praag vernam dat een student van de Amsterdamse toneelschool een stuk voorbereidde over de Friese verzetsman Piet Wessendorp, de operateur van het Tip Top Theater van Van Praags overgrootvader Joseph Kroonenberg, wilde zij daarheen. Samen met haar 91-jarige moeder en vele andere familieleden woonde ze deze emotionerende eindexamenvoorstelling bij. De Vrijdagavond plaats hier naast haar foto’s haar authentieke verslag. De voorstelling vond plaats op de historische plek van het Tip Top, nu het theaterzaaltje van de Toneelschool. 

Het verhaal van Piet Wessendorp

In deze voorstelling word je door Stijn meegenomen in het verhaal van Piet Wessendorp, de operateur van het Tip Top Theater. 

Stijn speelt de bescheiden man met hart voor zijn werkgever Joseph Kroonenberg en de Joodse bezoekers van het Theater, met een Amsterdams accent erg overtuigend, en neemt je mee naar de tijd waar de druk van het nazisme en de daarbij behorende verordeningen steeds meer voelbaar werden voor de Joodse burgers.

In februari 1941 is de eerste razzia voor de deur bij de Tip Top, de spanning van deze gebeurtenis werd ook in de zaal beleefd, tijdens de voorstelling. In augustus 1941 werd de Tip Top een joods theater.

Piet Wessendorp was geen Jood en kreeg vrijstelling van de vakbond om toch te blijven werken voor zijn Joodse baas. In juni 1942 werd het theater gesloten en de Familie Kroonenberg wordt of afgevoerd door de Duitsers of gaat onderduiken.

Piet Wessendorp besluit om dagelijks naar zijn werkplek te gaan en Joden te helpen zoveel hij kan, om te schuilen en helpen waar nodig. Hij laat de achterdeur, ondanks het gevaar voor eigen leven, openstaan voor de medemens op de vlucht.

Kleindochter van Joseph Kroonenberg

Mijn moeder 91 jaar inmiddels is een kleindochter van Joseph Kroonenberg. Zij kan zich de voorstellingen en haar opa nog levendig herinneren en ook zij wordt door Piet Wessendorp geholpen aan een onderduikadres in Wassenaar.

De dilemma’s van Piet Wessendorp speelt Stijn met verve. Hij laat het publiek nadenken over de rol in de oorlog van het Koninklijk Huis en de Nederlandse burgers.

Stijn Schootstra speelt Wilhelmina overtuigend, en de aankleding en het licht zijn hierbij perfect. Hij heeft zeer goede research gedaan bij het Joods Cultureel Kwartier, bij de nazaten van familie Kroonenberg, bij het Holocaust Museum en het gemeentelijk stadsarchief.

Met twintig nazaten van Joseph Kroonenberg zijn wij deze voorstelling  gaan zien, wat vooraf heel veel reuring in de familie bracht, en tijdens de voorstelling grote emoties losmaakte. Er zijn foto’s en zelfs een filmpje ten tonele gebracht die niemand van de familie ooit had gezien.

Heen en weer tussen het verleden en het nu

Mijn indruk van Stijn Schootstra is dat deze eenakter zijn kwaliteit en kracht als acteur laat zien. Dit wordt een grote! Zo een jong mens die zijn acteerwerk voor de mensheid in wil zetten, en een betere wereld wil creëren verdient een groot publiek.

Stijn doet een oproep aan vakgenoten om meer te werken met de kracht van acteren en roemt met zijn pianospel en zang zijn voorgangers in de kleinkunst met het zingen van de liedjes uit de tijd van Joseph Kroonenberg. Zo zong hij een liedje van Johnny en Jones over Westerbork. Het is knap hoe Stijn heen en weer switcht tussen het verleden en het nu.

De regie is ook van hoge kwaliteit doordat licht en houding en geluid gebruikt worden als ondersteunend effect van het verhaal. Ik ben overdonderd door Stijns ‘finesse’ zoals toen hij een bril ronddraait tussen zijn vingers in een vertwijfeld moment van Piet Wessendorp.

Ontlading in tranen

De stiltes in zijn monologen zijn goed getimed en doen mij mijn adem inhouden. De spanning wordt groter en het aangedane onrecht wordt ontladen in tranen die over mijn wangen naar beneden vallen.

Mijn moedertje zit naast mij op de eerste rij. Zij vraagt om een zakdoek en ik besef dat dit verwerken een groot goed is en dat het herbeleven ook met de verwerking van deze gitzwarte geschiedenis (ik citeer familielid Welmoed) in de familie helpt en voor verbinding zorgt.

Stijn Schootstra is een healer en heeft voor mijn Tip Top-familie geschreven omdat wij nog nooit met zovelen samen waren om deze emoties een plek te geven.

LJG Den Haag

Mijn nicht Marianne van Praag, als rabbijn werkzaam bij de Liberaal Joodse Gemeente in Den Haag besloot dat deze voorstelling voor haar gemeenschap moet worden gespeeld. Wally de Lang, de historica in ons gezelschap en auteur van het boek over de razzia’s van 22 en 23 februari, vond het een sublieme voorstelling.

Monument met zes glas-in-loodramen

De productie is in handen van Tessel van Ruitenbeek; scenografie Mickey Gantz en Luke Viool. Deze eindexamenleerlingen hebben een blijvend gedenkteken gecreëerd om achter te laten in de Theaterschool. Juist op die plek waar ooit het Tip Top Theater stond.

Het monument bestaat uit zes glas-in-loodramen, een drieluik dat de geschiedenis verteld van het Tip Top Theater, de eerste razzia, de achterdeur met uitgestoken hand en de Theaterschool op die plek. Er staat een oproep aan studenten om hun stem te gebruiken in de wereld.

Er wordt nog een crowdfunding opgezet om de kosten te dekken, een gedeelte van het geld is al binnen, maar er is meer nodig om de zes A2 formaat ramen te laten maken. De ramen komen te hangen aan de straatzijde van de Jodenbreestraat.

Een groot goed voor alle mensen

De deur was per toeval nog open, het vergeten verhaal van het Tip- Top theater, zou wat mij betreft mogen worden vertoond op de nationale televisie zo rond herdenkingen voor slachtoffers van geweld of bij de viering van de vrijheid, een groot goed voor alle mensen, opdat we beseffen dat trauma vele generaties lang nodig heeft om te helen. 

De deur was per toeval nog open,
Het vergeten verhaal van het Tip Top Theater.
Afstudeervoorstelling Stijn Schootstra en Tessel van Ruitenbeek 

cover: Stijn Schoofstra als Piet Wessendorp, foto Miriam van Praag