Kan een lewaja zowel droevig als mooi zijn? Zowel afscheid als kennismaking in zich hebben?
Op een zonnige woensdagochtend waren we met velen in een vredige tuin, het Gan Shalom in Amstelveen vlak over de grens met Amsterdam. Ik keek om me heen en zag mensen van jong tot oud, met kleur op de wangen en wat bleek, de meesten artistiek gekleed. Alle mannen, waar ze ook vandaan kwamen, met kipa op het hoofd.
We luisterden naar toespraken ter nagedachtenis van theatermaker en veelzijdig kunstenaar Gita Hacham. Na een korte ziekte ging zij veel te vroeg heen. Op dezelfde leeftijd (66) en getroffen door dezelfde ziekte als haar moeder en zuster, zo zei een van de sprekers.
Uit de theaterwereld sprak goede vriend en toneelschrijver Özkan Gölpinar. Zijn uitgebreide hesped (grafrede) met daarin Gita’s grote betrokkenheid bij projecten voor kansarmen in onze maatschappij, publiceren we volgende week.
Deze week blikt rabbijn Menno ter Brink, die de lewaja bescheiden en kundig leidde, terug op Gita’s betekenis in het project Leer je buren kennen waar precies dat gebeurt wat Gita zo belangrijk vond: leer elkaars cultuur kennen, kom bij elkaar op bezoek, zie de ander, zie de ander in jezelf. Met “Zij had nog zoveel plannen”, besluit Ten Brink zijn hesped.
Karen de Jager herdenkt haar langdurige vriendschap met Gita en haar sociale gedrevenheid in Onrecht, vooroordelen en gebrek aan waardering voor cultuur.
In de fraai verlichte ruimte van Gan Shalom hoorde ik zoon Miguel een ontroerend gedicht voordragen en keek naar een lange rij jonge mensen met betraande ogen die allemaal bevriend bleken te zijn met het gezin Hacham. Na afloop kon ik Miguels Colombiaanse vader condoleren met het verlies van zijn eerste vrouw.
Na de ceremonie bij het graf liep ik met twee Caraïbische vrouwen terug naar het hoofdgebouw, het leek alsof we elkaar al jarenlang kenden. Zo ook toen ik Özkan Gölpinar aansprak over zijn warme toespraak. Wat had Gita Hacham een grote en bijzondere familie om zich heen. We gaan haar enorm missen.*
Liefde en diepgang
Een dag eerder kwam een bijzonder artikel binnen en wel van de 28-jarige Sarai Mock. Sarai ontmoette ik op de sjiwwe voor haar vader Leo Mock, een van de oprichters van De Vrijdagavond die ons zo onverwacht verliet nog geen jaar geleden op 31 augustus 2023. Leo werd slechts 55 jaar.
Sarai gaf een uitgebreide sjioer ter gelegenheid van Sjavoeot in de CIZ-sjoel getiteld: Leo z”l als leermeester.
Voorzichtig vroeg Sarai: “Is dit wat voor De Vrijdagavond”?
Hoe kun je nee zeggen tegen het oudste kind van Yael en Leo Mock dat met zoveel liefde en diepgang schrijft over haar vaders visie op geleerdheid? Lees en bestudeer het in Wie is Wijs?
Eerder die dag kwam Ephraïm Goldstoff met een nieuw verhaal dat begon in 1947 en vorige week een vervolg kreeg met de bijzetting van de urn van zijn overleden Duitse vriend tijdens een begrafenis vol katholieke rituelen. Een vriendschap die Ephraïm koestert, immers “Deze staat centraal in het motto van mijn leven: het verbinden van mensen, culturen en religies met elkaar.”
Postduif
In het weekend arriveerde een postduif uit Boston met een pdf van het nieuwe boek van Shulamit Reinharz. Als er een kan vertellen dan is het Shula, mijn long-term friend die ik ooit ontmoette op een conferentie voor joodse vrouwen in Boedapest, kort na de val van de muur. Dat was een opwindende tijd. Wie had toen verwacht dat de autocraat Orban de macht zou overnemen in dat fraaie midden-Europese land met haar lange joodse traditie. En wie kon in de hoopvolle jaren negentig vermoeden dat Orbans rechts-extreme vriend binnenkort in Nederland aan de touwtjes trekt?
Shula, ooit oprichter van het Hadassah Brandeis Institute voor vrouwen- en genderstudies, is met pensioen. Dat gaf haar de tijd om de oorlogsgeschiedenis van haar vader uit te zoeken. En die geschiedenis speelt zich goeddeels af in Nederland. Shula schrijft heel toegankelijk in het Engels en we publiceren haar meeslepende introductie van Hiding in Holland.
Oorlog en vertrouwen
Het artikel van onze Israël correspondent Salomon Bouman was ook deze week weer als eerste binnen. De ontwikkelingen volgen zich zo snel op dat ik Bouman er soms van moet weerhouden niet elke dag een update te geven. Hij vreest dat Israël in een totale, existentiële oorlog verzeild raakt, niet alleen met Hamas, ook met Hezbollah en Iran.
De parasja van deze week Beha’alotecha wordt deze week besproken door organisatiepsycholoog Irith Koster. Het volk klaagt en zeurt en wordt daarvoor gestraft. Dat helpt niet zegt Koster: “Het is dan misschien niet zo gek dat het volk zich blijft gedragen als een stelletje onverantwoordelijke kinderen.”
De wens achter de klacht
Kijk bij gezeur, zo raadt ze aan, naar de wens achter de klacht en probeer de klagers deelgenoot te maken van de verantwoordelijkheid voor de toekomst die je met elkaar nastreeft.
Irith Koster is bestuurslid van LJG-Amsterdam en zo hebben we deze week twee leidinggevende liberalen in deze krant, met Karen de Jager erbij zelfs drie. Welkom lieve liberale vrienden, dit brengt de eenheid binnen joods Nederland wat dichterbij. In ieder geval in De Vrijdagavond.
Sjabbat sjalom
* Begin dit jaar kwam ik Gita tegen bij een voorstelling in ITA en nodigde haar uit deel te nemen aan de Cultuurkring van De Vrijdagavond. Zij wilde graag, maar was nog druk tot begin deze zomer. Zij had nog zoveel plannen …
Gita Hacham (rechts) met een collega theatermaker in ITA, 6 januari 2024, foto Bloom
Geef als eerste een reactie