Weet je, na de oorlog kwamen er weer Joden terug in ons dorp, zegt de hoogbejaarde dame met zure stem. Wat naar, antwoordt haar bejaarde vriendin terwijl ze aan hun koffie nippen tijdens het ontbijt. En voegt eraan toe: bij ons ook.
Ze zijn stokdoof, dus hun conversatie werd gehoord door alle gasten in de eetzaal van het hotel in de Oostenrijkse wintersportplaats Bad Hofgastein.
Het is 1947. Uit de verre hoek van de eetzaal staat een charismatische man op en loopt straf naar de tafel van de beide dames.
De oorlog is afgelopen. Is het nog niet genoeg geweest? Willen jullie nu ophouden met jullie gewauwel. Misschien zitten hier wel Joden in de zaal die zich erg storen aan jullie gesprek.
Waarop mijn schoonmoeder Helge Domp opstaat en luid declameert: Ja wij zijn Joods en storen ons aan dit misselijkmakend gesprek.
Helge zit samen met haar zus Lissy te ontbijten. Lissy had tuberculose en moest na de oorlog naar de bergen. Zwitserland was geen optie. Helge en Lissy hadden ervaren dat hun broer Joachim, die vanuit Nederland naar Zwitserland was gevlucht en daar was uitgewezen nadat hij er al drie maanden woonde.
Dus het werd Oostenrijk. Daar kwam men er eerlijk voor uit dat ze nazi’s waren, in Zwitserland hadden ze het allemaal achter de ellebogen.
Oprechte verontschuldigingen
De charmante heer draaide zich om naar de tafel van Helge en Lissy. Het spijt ons zeer wat er gebeurd is in de oorlog de afgelopen jaren. Ik wil me hierbij oprecht voor mijn volk verontschuldigen. Onze familie heeft ook tegen Hitler gevochten. Mag ik u beiden vanavond uitnodigen om samen met ons te dineren?
Helge kijkt de man aan. Weet u, neemt u het ons niet kwalijk, maar de oorlog ligt nog zo dicht achter ons. Het is even slikken om bij een Duitse familie aan tafel te gaan zitten.
Ik begrijp het was zijn antwoord. Beleefd nam hij afscheid.
Tussen de beide zussen ontstond een felle discussie, maar ze besloten deze vriendelijke meneer te ontmoeten.
Van generatie op generatie
Hans Lenze is mijn naam, zei de man toen hij werd benaderd door mijn schoonmoeder. Helge en Lissy Domp zijn onze namen. Mijn zus en ik nemen uw uitnodiging graag aan.
We hebben hier lang over gepraat, vertelde Helge aan Hans. Maar als iemand zo voor ons opkomt in de openbaarheid moet dat beloond worden.
Het werd een hele bijzondere avond die de basis vormde van een hechte vriendschap, die van generatie op generatie overgedragen werd.
Machinebouw
Hans Lenze was de eigenaar van een grote fabriek in machinebouw, zijn dochter Lore trouwde met Rudolf Toyka, hij was streng katholiek, de familie Lenze was evangelisch Protestants. U begrijpt het wel: twee geloven op een kussen, dat ging knagen. Maar Lore werd fanatiek katholiek en zij kregen zeven kinderen.
Muzikale kinderen Toyka
Allen waren ze begaafd. Zeer muzikaal, ze hadden allen prachtige stemmen en hadden dan ook een huiskoor. Iedereen bespeelde meerdere instrumenten.
Ook in de maatschappij verdienden ze hun sporen. Viktor werd Admiraal van de Duitse Marine, Ulla studeerde Chinees en spreekt twee dialecten. Zij organiseerde de kunstschatten uit Taiwan van Chiang Kai-shek voor grote exposities naar Bonn en Berlijn.
Twee broers gingen het klooster in. Uli sprak twaalf talen zonder accent, waaronder Hebreeuws. Wilfrid zorgde voor ontheemden en nam ze in zijn huis op. Sibylle werd lerares Duits aan een gymnasium in Aix-en-Provence en daarnaast professioneel violist. Beate werd concertpianist. Christiane heeft een communicatie agentuur.
Mijn vrouw Tamara leerde de familie Toyka kennen door haar ouders in Bad Hofgastein tijdens de wintersport toen zij twaalf jaar oud was. Ik raakte in 1965 bevriend met deze bijzondere familie nadat ik met Tamara verkering had gekregen. Met de Toyka’s zijn we nog steeds bevriend en hopen dat nog vele jaren te blijven.
Kaddisj
Vorige week waren wij aanwezig bij de bijzetting van de as van Uli in het familiegraf. Uli werd 84 jaar. Hij was uitgetreden uit het klooster. Hij werd reisleider in Spanje en Scandinavië. Hij leefde een relatief eenzaam, maar zeer bijzonder leven. Voelde zich nauw verbonden met het Joodse volk zoals de meeste familieleden. Ik heb het Kaddisjgebed uitgesproken aan zijn graf met een uitleg over het gebed. Iedereen was erg onder de indruk.
Wij zijn een deel van hun familie geworden. We komen op hun kerstfeesten, waar de prachtigste kerstliederen worden gezongen en wordt gemusiceerd.
We nemen deel aan begrafenissen van de familie, waar hun familie-orkest speelt zowel in de kerk als naar het graf toe. Er wordt viool gespeeld zowel als op vijf koperen instrumenten geblazen die de ceremonie opluisteren met prachtige muziekstukken.
Wij koesteren deze bijzondere vriendschap zeer. Deze staat centraal in het motto van mijn leven: het verbinden van mensen, culturen en religies met elkaar.
Deze vriendschap is een absolute verrijking van ons leven.
cover illustratie Françoise Nick
Bedankt voor het prachtige verhaal Ephraim! Het heeft me zeer ontroerd en geeft hoop. Wat een mooie mensen allemaal en wat een diepe band is er ontstaan. Ik herken het uit het contact van mijn moeder met haar onderduik-familie.
Dank voor je reactie Tamar, wij zijn dankbaar voor deze bijzondere vriendschappen.
Veel dank voor het delen, Ephraïm
Graag gedaan John