Onderweg naar het NHM, het Nationaal Holocaust Museum op de Plantage Middenlaan te Amsterdam, loop ik door de straten. Ik tel ze niet, maar sta stil bij elk huis met Stolpersteine. Die kleine stenen in de stoep herinneren aan de bewoners die tussen 1942 en 1943 zijn weggehaald door de nazi’s.
Ik wil het graag hebben over het Nationaal Holocaust Museum, maar ben vanochtend weer geschokt. Het NHM ligt tegenover de Hollandsche Schouwburg, de schuldigste plek van Amsterdam waar het gaat om de aantallen joden die van daaruit vervoerd werden naar de doods-transporten.
Ik wil het graag hebben over het NHM dat in de oude kweekschool herinnert aan de duizenden baby’s en peuters die door helden en heldinnen zijn gered na een kort verblijf in de crèche en onderduik vonden bij mensen die hen op durfden te nemen. Het waren kinderen, net als die van ons.
Lichte omgeving voor donkerste geschiedenis
Ik wil het graag hebben over het interieur van het NHM dat indachtig de schuldige herinnering met aandacht en liefde voor kleur is herbouwd tot een lichte omgeving voor de donkerste geschiedenis.
Ze werden op klaarlichte dag verzameld en opgejaagd door razzia’s. In het NHM zien we hoe op klaarlichte dag schilderijen uit collecties en huizen werden weggevoerd, waar boeken werden verbrand, de foto’s van kinderen. Het is een monument voor de onderduik en de redders. In menselijke maat en vorm komt het zeer dichtbij wat er gedaan werd om Nederland Judenfrei te maken. Dat komt vooral door de tastbare alledaagse dingen en de verhalen van kinderen uit de crèche, kinderen die uit de Schouwburg gered werden. We zien dagelijkse dingen, een nagelaten briefje, foto’s.
Een papieren zak met opschrift ‘Haar Moe & Floortje’. In deze bruine wikkel bewaarde Jaap Snatager het enige tastbare dat hij nog had van zijn moeder en zus. Ik denk aan de babylokken die mijn oma van haar kinderen en ons bewaarde. Zacht haar als aaibare herinnering.
Men wist wie ze waren
Naarmate ik naar boven loop, willen mijn benen minder snel vooruit. Ik voel de druk op mijn borst.
De zaal met een grote kast met alfabetisch geordende afkortingen laat de precisie zien waarmee alle joden werden geadministreerd. Men wist wie ze waren, waar ze woonden, met hoeveel ze waren.
In filmbeelden van de geallieerde troepen zien we mensonwaardige situaties in de kampen kort na de bevrijding. Er zijn geluidsopnamen van overlevenden die samen het HaTikva zongen.
Het is gebeurd, dus het kan weer gebeuren. Dat is de kern van wat we te zeggen hebben.
Deze woorden van Primo Levi lees je als je de ruïne van de Hollandse Schouwburg betreedt, die volgestouwd werd met burgers en kinderen die vanwege hun afkomst, hun tribe, hun religie werden vermoord.
Ik wil het graag hebben over de geweldige inspanning van iedereen die dit waardige museum met zoveel inzicht en visie op de wereld voor elkaar heeft gekregen, maar ben geschokt van aangekondigde protesten bij de opening met eenzijdige leuzen, waarin ik antizionisme en antisemitisme hoor.
Hoop en herinnering
Tijdens de opening zal Yuri Honing op de trappen van de kweekschool zitten, hij zal de kinderen langs zich heen voelen lopen om met zijn muziek ons te laten stilstaan en te laten voelen hoe belangrijk dit museum is voor Nederland en de wereld. Iedereen, bne Israel we kol ha olam (het volk Israël en de hele wereld) zou het HaTikva moeten kennen en voluit kunnen zingen, want hoop en herinnering is het enige wat we hebben.
cover: interieur Nationaal Holocaust Museum, foto Paul Ariese
Een ongelofelijk belangrijk museum, gevestigd in de voormalige Hervormde Kweekschool, waarvan directeur Johan van Hulst wist, wat hem te doen stond. Een schoolgebouw met ruime klaslokalen, laten er vele groepen van vele scholen hiernaar toe komen en bepaald worden bij wat er gebeurt als fundamentele mensenrechten met voeten worden getreden. En dan ook: hoe het ànders kan en moet. In dit gebouw ( toen: Hervormde Pedagogische Academie) werd ik van 1970-1973
opgeleid tot “leerkracht lager onderwijs”. Zeer dankbaar voor!