Medio 2023
Ja, met Tamara. Met wie heb ik het genoegen?
Met Aubrey Pomerance. Ik ben conservator van het Jüdisches Museum in Berlin, zei de Engelssprekende man. Eindelijk heb ik u gevonden.
Ik ben al tijden op zoek naar Tamara Loewenberg. Via academische publicaties in de Verenigde Staten van uw nicht kwam ik bij uw broer terecht in Israël, en nu heb ik eindelijk gevonden.
Waarom zoekt u mij, vraagt mijn vrouw.
Kent u de naam Curt Bloch?
Nee, die naam heb ik nooit eerder gehoord. Waarom zou ik die man moeten kennen?
Curt Bloch, geboren in 1908 in Dortmund, was samen met uw vader ondergedoken in Enschede.
Bruno Loewenberg
Nou, dat is nieuw voor mij, zei mijn vrouw. Ik weet dat mijn vader was ondergedoken, maar waar en wanneer en met wie is mij helemaal niet bekend. Sterker nog, ik weet niets van mijn vaders oorlogsperiode. Tamara’s vader Bruno Loewenberg werd geboren in Aken in 1898.
Curt Bloch was advocaat. In april 1933 stapte hij op de fiets naar Amsterdam. Curt was politiek links georiënteerd en moest vluchten voor het naziregime. Hij kwam in Amsterdam terecht waar hij een baan vond als verkoper in Perzische tapijten bij de bekende firma Perez. Later volgden zijn ouders en zusje. De familie Perez werden later onze buren in Amsterdam.
Mijn moeder sprak, mijn vader zweeg
Over mijn moeder kan ik u alles vertellen, daar ken ik iedere minuut vanuit haar leven, maar mijn vader zweeg over die periode …
Uw vader Bruno, Jopie in oorlogstijd, was samen met zijn vriendin Karola ofwel Ola Wolf ondergedoken in Enschede. Daar kwam op een zeker moment ook Curt Bloch bij. Zij waren met zijn drieën samen ondergedoken.
Maar waarom zoekt u mij? Wat is zo van belang dat u de hele wereld afzoekt om mij te vinden?
98 handgeschreven boekjes
Curt Bloch heeft een erfenis achtergelaten. Schrikt u niet, het gaat niet om geld.
Maar waar gaat het dan om, vraagt Tamara.
Curt Bloch heeft tijdens de onderduik, vanaf augustus 1943 tot april 1945, 98 boekjes handgeschreven. Ze bevatten tussen de 16 en 24 pagina’s, voorzien van tekeningen en collages.
Het zijn satirische meesterwerken.
En er staan bovendien 492 gedichten, deels geschreven in het Nederlands en deels in het Duits.
Duitse vluchtelingen
Alle drie de onderduikers, uw vader, Karola en Curt waren Duitse vluchtelingen die in de jaren dertig hun thuisland ontvluchtten.
Allen hebben zij het overleefd. Ola wilde met Bruno trouwen, maar hij voelde zich te oud om met haar het huwelijksbootje in te stappen, hij was 22 jaar ouder. Hij trouwde met Helge Domp, daar was het leeftijdsverschil iets kleiner, zij verschilden 17 jaar.
Ola trouwde in Engeland met een, ook van oorsprong een Duitse, Joodse meneer, Kurt Saunders, een oude jeugdvriend van haar.
Ola, een echte lady
Ola kenden wij goed. Haar ouders woonden toen ook nog in Nederland. Zij kwam regelmatig naar Amsterdam en was een graag geziene gast bij mijn schoonouders.
Een uiterst charmante verschijning, een echte ‘Lady’. Wij hebben nooit geweten dat zij de ex-vriendin van Bruno was.
Van de Lekstraat naar New York
Curt Bloch trad in het huwelijk met Ruth Kan. Op 10 juli 1946 kregen zij de Choepa in de Lekstraat Synagoge in Amsterdam. Hun zoon werd geboren in 1948. Zij emigreerden in april 1948 met de SS-Nieuw Amsterdam naar New York. Tien jaar later werd hun dochter Simone geboren.
Curt werd tijdens de onderduik verliefd op Ola. Dat werd natuurlijk gecompliceerd. Hij schreef haar 36 liefdesbrieven, The Secret Service.
Curt overleed in 1975 in New York toen Simone 15 jaar oud was. Hij was geen makkelijke vader, hij werd antiekhandelaar. Hij sprak weinig over de oorlog.
Als Duitser geïnterneerd
Hij bleef zich ‘Duitser’ voelen. Na de oorlog werd hij als Duitser geïnterneerd en was stateloos. Hij voelde zich verraden door Nederland. Het heeft jaren geduurd voordat hij een Nederlands paspoort kreeg.
Curt bond al zijn boekjes samen in vijf bundels voor de zeereis naar New York. Simone dacht op latere leeftijd dat deze erfenis toch wel bijzonder was en nam contact op met het Jüdisches Museum in Berlijn, niet met Nederland, want daar lag toch een negatief verleden van haar vader.
Secret Service
Tegelijkertijd nam het museum contact op met Robert Saunders, de zoon van Ola om informatie in te winnen over de liefdesbrieven. Die bleken bewaard in een leren aktentas, The Secret Service, de 36 liefdesbrieven van zijn moeder. Robert, de kleinzoon van Curt had ze nooit gelezen. Hij schonk ze aan het Berlijnse Joods Museum.
OWC, het Onderwater Cabaret
Het is werkelijk verrassend, eigenlijk verbijsterend wat Curt heeft verwoord met zijn vele gedichten in het Onderwater cabaret. Ik kom daar graag in mijn volgende verhaal op terug.
U kunt alvast naar de website gaan waar alle boekjes in staan beschreven.
De Tentoonstelling in Berlijn over het Onderwater Cabaret is te zien tot en met 26 mei 2024.
Cover: tentoonstelling My verses are like dynamite, Curt Bloch’s Het Onderwater Cabaret, courtesy Jewish Museum Berlin
Geef als eerste een reactie