Leiderschap of Hoefkarnoe (wij zijn in de steek gelaten)

Bittere tijden in Israël. Het is hartverscheurend om elke avond op de TV de gezichten te zien van de die dag gesneuvelde soldaten, zoons en vaders, mannen in de bloei van hun leven.

Het leed is enorm en dan heb ik het niet over de zwaargewonden die voor hun leven vechten en die vaak levenslang invalide zullen zijn. Of over de onschuldige doden aan de andere kant. Vreselijk. 

De enige maar dan ook werkelijk de enige troost is dat dit gebeurt in een oorlog die ons is opgedwongen en die we móeten vechten. Er is géén keus. Het is met al haar fouten, de beschaving van Israël tegen de barbaarse bestialiteit van Hamas. Hierover is de grote meerderheid van de Joodse Israëli’s het volkomen eens.

Vanuit Nederland vroeg iemand mij of in deze zee van troosteloosheid Israëlische rabbijnen moreel leiderschap tonen. Het antwoord is kort: bijna niet. 

Voorbeelden: 

De Sefardische opperrabbijn Jitschak Joseph gaf kort geleden een verhandeling over wat te doen met gevangen terroristen. Als het afstammelingen van onze bijbelse erfvijand Amalek zijn dan moeten ze worden terecht gesteld. Niet op Shabbes natuurlijk! Maar je weet pas of ze Amalekieten zijn als de Mashiach is gekomen. Zijn ze geen Amalekieten dan moesten ze levenslang gevangen worden gehouden. God weet wat de opperrabbijn met deze drashawilde bereiken. Heel veel steun en troost valt er niet uit te putten. 

Legerrabbijn Amichai Friedman had recent in een toespraak voor rekruten gezegd dat dit de gelukkigste tijd van zijn leven was omdat Israël juist op dit moment Libanon in zijn geheel kon veroveren, de West Bank kon annexeren en Gaza ook maar weer moest inlijven zodat we weer terug waren in wat hij dacht dat het Rijk van Koning David van drieduizend jaar geleden was. 

Rabbijn Dovid Weiss van Naturei Karta sprak de hoop uit dat Israël nu te gronde zou gaan aangezien het-premessiaans als het is- geen recht van bestaan heeft. Tot zover klassiek orthodoxe, ultranationalistische en ultra-orthodoxe rabbijnen. Niet bepaald een Joods-morele leidraad om deze verwoestende oorlog door te komen. Het is natuurlijk mogelijk dat in de privacy van kehillot en levajot rabbijnen zinnige gedachtes uitspreken waar mensen iets aan hebben maar die bereiken voor zover ik weet het algemene publiek niet.

Politiek filosoof Donniël Hartman

Een opvallende uitzondering is de neo-orthodoxe rabbijn Donniël Hartman die steeds het levensbelang van een Joods én democratisch Israël onderstreept. En hij benoemt hoe zwaar de oorlog ons valt met zijn vele doden, aan beide kanten. Hij durft te zeggen dat er iets fundamenteels moet veranderen in de manier waarop we met de Palestijnen omgaan. Hij spreekt verlichte taal maar meer als een politiek filosoof dan als een rabbijn.

Afgezien van Hartman bakken de rabbijnen er niet veel van. Dat is niets nieuws. Ook in WO2, in onze grootste nood, waren er maar weinig religieuze leiders die het Joodse volk werkelijk een Joods hart onder de riem wisten te steken. Een shoah overlevende vertelde me onlangs dat in zijn Hongaarse dorp de rabbijn in 1944 zijn Joden zelfs verbóód om te vluchten toen de Duitsers kwamen. Als God het wilde zou Híj de Joden wel redden. De afloop laat zich raden. En ook lang geleden was rabbinale bemoeienis geen succes: Rabbi Akiva van zo’n achttien eeuwen geleden gaf Shimon Bar Kochba in zijn opstand tegen de Romeinen zijn volledige steun  en riep hem zelfs uit tot Mashiach. Het gevolg was catastrofaal:vele honderdduizenden Joodse slachtoffers en verstrooiing onder de volkeren.

Wie zijn dan nu wel de morele leiders in Israël? Hebben we wel morele leiders? Wie het níet is: Netanyahu, die volstrekt ongeloofwaardig is geworden. Wie wel? Misschien leiders van de pro-democratie demonstraties van vóór deze oorlog, Shikma Bressler en Yaya Fink, oprechte strijders voor democratie en eerlijkheid.

Yair Golan heeft oog voor de morele zinkgaten

Maar wie werkelijk de status van moreel leiderschap begint te krijgen is generaal majoor (res) Yair Golan. Hij is oud-lid van de Arbeiderspartij, oud-Knesset lid en onderminister in de regering Bennet-Lapid. 

Een lastig mens en een harde militair die geen genade voor Hamas in petto heeft maar wel een open oog heeft voor de morele zinkgaten in Israël. Hij is een van de weinigen die durft te zeggen dat het beleid t.o.v. de Palestijnen definitief anders moet. Blijven vasthouden aan de bezetting of zelfs annexeren van de WestBank (waar Netanyahu en Ben Gvir van dromen) leidt onvermijdelijk tot een apartheidsstaat hetgeen we onder alle omstandigheden moeten afwijzen. Op morele gronden maar ook omdat dat uiteindelijk catastrofaal afloopt. 

Of het leidt, als de Palestijnen na annexatie gelijke burgerrechten zouden krijgen, tot de Eén Staat oplossing waarbij de Joden op de duur het onderspit gaan delven. Waarmee er een eind zou komen aan de zionistische droom. De enige oplossing is Twee Staten met álle gevaren, enorme obstakels en groot verdriet van dien. Er is moed voor nodig om dat in deze tijd in Israël te zeggen, maar Golan heeft die moed. Die ook bleek toen hij als reserve militair op 7 oktober in zijn auto sprong en met gevaar voor eigen leven zijn zoon en anderen redde van de slachtpartij in Reïm.

Helaas hebben we van rabbijnen en politici met enkele uitzonderingen niet veel te verwachten aan moreel leiderschap. Niet voor niets hangen er overal borden  met “Hoefkarnoe” (Wij zijn in de steek gelaten). Maar het geeft moed en hoop voor 2024 dat er toch nog Israëli’s zijn die wél morele leiding kunnen en willen geven.