Mirjam van Dam ging op zoek naar haar Joodse roots en ontdekte een heel repertoire aan Jiddische liedjes binnen de jazz waarmee zij als zangeres zo bekend was. De songs met een swingritme bleken behalve door Afro-Amerikaanse componisten ook vaak geschreven te zijn door Joodse componisten.
Deze kruisbestuiving vond vooral plaats in de eerste helft van de twintigste eeuw in de Verenigde Staten. Nu laat de Nederlands-Joodse zangeres Mirjam van Dam zien dat Jiddisch en jazz samengaan op haar nieuwe cd Yiddish Jazz.
Goldene mediene
In het begin van de twintigste eeuw vluchtten ruim twee miljoen Joden voor pogroms in Rusland en Oost-Europa naar Amerika. Ze hoopten dat Amerika een Goldene Mediene een gouden land zou zijn, maar dat viel behoorlijk tegen. Het merendeel van de Joodse immigranten kwam terecht in New York en werkte in zogeheten sweatshops, benauwde naaiateliers.
Joodse oorsprong nieuwe jazz songs
De jongere generatie had geen zin om van ’s ochtends vroeg tot ’s avond laat in bedompte ruimten achter een Singer naaimachine te werken en richtte zich op de toen net ontstane entertainmentindustrie.
Auteursrecht bestond nog niet en jonge Joodse immigranten schreven een Engelse tekst op een Jiddisch liedje en goten de muziek in een jazzy arrangement van die tijd. Zo konden de bekende Joodse componisten Irving Berlin, George Gershwin, Richard Rodgers en vele anderen een goed bestaan opbouwen. Uiteindelijk kende niemand meer de Joodse oorsprong van die nieuwe jazz songs. Aan het eind van de jaren dertig ontstond er zelfs een Joodse muziekstijl in swingmuziek die ook door niet-Joodse en Afro-Amerikaanse liedjesschrijvers werd opgepikt.
Presentatie Yiddish Jazz in Splendor
Van Dam presenteerde op 22 oktober jl. in Splendor haar cd Yiddish Jazz begeleid door de musici Ed Boekee (piano), Niels Tausk (bas en trompet), Christof May (klarinet en sax), Klaas van Donkersgoed (drums), Frank Wardenier (percussie) en Joep Lumeij (gitaar), musici die ook op de cd zijn te horen. Bob Zimmerman maakte een aantal arrangementen voor de songs.
Who’s Yehoodi?
Mirjam zingt het Jiddisch alsof ze nooit anders heeft gedaan, de topmuzikanten spelen alsof hun leven ervan afhangt en de productie klinkt kristalhelder. Het album begint met het swingende Who’s Yehoodi? oorspronkelijk geschreven door de ‘Hi-de-ho man’ Cab Calloway in de Joodse muziekstijl van eind jaren dertig. Ook in deze stijl is het overbekende Bay Mir Bistu Sheyn uit 1938 dat natuurlijk niet mag ontbreken op deze cd.
Van gevoelig gezongen ballads zoals Gehat Hob Ikh a Heym en Ovntlid naar de uptempo nummers Di Shvartse Kats en Di Grine Kuzine, in een jazzy Latin arrangement waar je niet stil bij kunt zitten. Het populaireTea for Two wordt in een Jiddische versie Tey far Tsvey.
Let my people go
De muziek op het album is zeer gevarieerd en het hoesje mooi vormgegeven. Mirjam zingt prachtig en ze past haar stem goed aan bij dit repertoire dat haar als een handschoen past.
De cd Yiddish Jazz is van ongekend grote klasse, heeft internationale allure en ik kom superlatieven te kort om mijn enthousiasme voor dit project te omschrijven.
De cd besluit met Go Down, Moses, de bekende Afro-Amerikaanse spiritual die gaat over de uittocht van het Joodse volk uit Egypte en de laatste woorden blijven actueel:
Go down, Moses, way down in Egypt land. Tell old Pharaoh, to let my people go!
Dit nummer is echter een beetje vreemde eend in de bijt en het zou mooier geweest zijn als hier ook een Jiddische tekst voor was gevonden. Navraag leert dat Mirjam met dit nummer ook de zwarte muziek eer wilde aandoen.
Aanrader voor Chanoeklaas
Yiddish Jazz mag een zeer geslaagd project genoemd worden en laat zien dat Jiddisch en jazz heel goed samengaan. De muziek brengt licht in de duisternis, het plezier spat ervan af en is zeker een aanrader voor Chanoeklaas (en natuurlijk ook ver daarna).
CD kopen of naar een optreden?
Wilt u zelf eens zien en horen hoe dit klinkt? Op zondagmiddag 10 december treedt Mirjam van Dam van half drie tot half vier op bij JMW in Amsterdam. Kaartjes via deze link.
Andere optredens of de cd bestellen kan via de website van Mirjam van Dam.
Geef als eerste een reactie