Daar was hij dan eindelijk, mijn cd Yiddish Jazz waarover ik al meerdere keren heb geschreven.*
Precies op tijd geleverd voor de feestelijke presentatie in voormalig joods badhuis Splendor. Hoera!
En toen brak de oorlog uit in Israël.
Opeens besefte ik dat mijn ‘coming out’ als joodse zangeres consequenties had. Ik werd gebeld en gemaild door mijn publiek met de vraag of ik wel zou zorgen voor beveiliging…
Op mijn hoede
Natuurlijk had ik al eerder gespeeld op joodse plekken zoals synagogen waar bewaking voor de deur stond, maar nooit had ik ook echt zelf angst ervaren. Ook niet van anderen.
Nu is het anders. Ik ben nog steeds niet echt bang, maar sinds Hamas opriep om alle joden over de hele wereld aan te vallen, en sinds het sentiment rond Israël is gekanteld, sinds zelfs mijn niet-joodse pianist informeerde of het wel veilig was om te spelen, ben ik wel op mijn hoede.
Ik had niet gedacht dat ik dit ooit zelf zou meemaken, hoe naïef van me!
Na Holocaustverleden
Eind van de zomer gaven mijn zoon en ik een interview in de Volkskrant over joods-zijn.
We benadrukken allebei dat we vooral de lichte, leuke kant van joods-zijn te hebben ontdekt. En dat dat fijn is na een erfenis van alleen maar Holocaustverleden.
En dan is het opeens 7 oktober geweest en belt de journalist (zelf joods) ons op om het interview ‘in perspectief’ te zetten. Want als jood kunnen we de situatie in Israël natuurlijk niet negeren.
Mijn omgeving reageert gelukkig goed op het artikel, maar het is nu heel anders gekleurd. Joods zijn is weer iets zwaars. Net wat ik niet wilde. Maar zoals ik al zei: hoe naïef van me!
Antisemitisme leek voorbij
De tijd waarin ik tot nu toe leefde was relatief rustig en eigenlijk zoals die hoort te zijn: zonder echte haat of agressie tegen joden. Althans niet in mijn gezicht, niet in mijn buurt. Antisemitisme was iets dat ik nauwelijks tegenkwam in het echt. Het was iets waarover ik had geleerd, het was deel van de geschiedenis. Het was waarom mijn familie was vermoord. Maar hier en nu was dat voorbij, of in elk geval niet zichtbaar.
Goed, af en toe een domme opmerking van iemand die niet beter wist. ‘Alle joden zijn toch rijk?’ Maar verder niets echt verontrustend.
Goed, ik draag al twintig jaar geen halsketting met Davidsterretje om opmerkingen te voorkomen, maar verder niks aan de hand.
Ik was in de ontkenning
Goed, mijn jongste zoon is wel eens uitgemaakt voor vuile jood door een klasgenoot, maar ach wat weet zo’n kind nou..
Goed, ooit zei iemand zonder te weten dat ik joods ben: ‘Overal waar ellende is, daar zijn de joden bij betrokken!’ Maar ik dacht: ach, één zo’n dommerd…
Maar nu het werkelijk weer lijkt te zijn begonnen, nu joden-haat weer hardop wordt uitgesproken begrijp ik dat ik in ontkenning was. De sprookjes en de complotten zijn terug. Het ge-‘jullie joden’ is terug. Toch durf ik het nog steeds niet te geloven. Blijkbaar geef ik nog steeds de voorkeur aan de twijfel.
Opeens heb ik iets met Israël te maken, terwijl ik toch echt niets met Israël te maken heb.
Nu word ik opgebeld door een programmeur die mijn programma Jewish Jazz al een tijd geleden heeft geboekt. ‘Luister, ik kan nu natuurlijk niet ‘Jewish Jazz’ op de flyer zetten’, zegt hij.
En de titel wordt geschrapt. Ik mag wel komen zingen, maar niet onder die noemer.
Is dit nou antisemitisme of angst? Vraag ik me af. Of zijn ze gewoon bang dat er anders niet genoeg kaartjes worden verkocht?
Hoe nu verder?
Al bijna tien jaar maak ik muzikale theaterprogramma’s die over WOII vertellen. Ik probeer mooie producties te maken die zowel entertainen in muzikale zin als informeren over de geschiedenis.
Door de nacht klinkt een lied, over entertainment tijdens de oorlog, Hoor de vrouwen zingen, over gevangenen in Kamp Vught, Jewish Jazz, over de joodse vluchtelingen in Amerika die hun stempel drukten op jazz, Hollywood etc. (Voor meer informatie, kijk op mijn website).
Yiddish Jazz bestellen?
Stuur dan je adresgegevens per mail naar info@mirjamvandam.nl en maak €25,- over op rekening: NL36 RABO 0115247629 van Stichting Da Vida onder vermelding van cd Yiddish Jazz.
‘Juist nu!’ voelt hol
Maar nu voel ik een bedruktheid, een gevoel van nutteloosheid, waardoor ik mijn programma Jiddisch Jazz nog niet heb durven verkopen aan theaters. Het gevoel dat niemand nu nog zit te wachten op Jiddische muziek of op verhalen over vooroorlogs Joods leven en over de Holocaust, maakt dat ik niet durf. Terwijl ik weet dat die verhalen juist verteld moeten worden. Echter de kreet ‘Juist nu!’ voelt hol.
En zelfs dit stukje voelt als aanstellerij, omdat ik niets ergs heb meegemaakt.
Omringd door fantastische mensen
Gelukkig ben ik omringd door fantastische mensen die me stimuleren om vooral door te gaan. Omdat het echt de moeite waard is en omdat het nodig is en bovendien een principekwestie, zeggen ze. Dus dat doe ik natuurlijk, ik ga door.
De cd-presentatie werd ondanks de latente dreiging net zo feestelijk als ik had gehoopt! De band speelde fantastisch, het publiek juichte, de prosecco stroomde.
Hier een compilatie van het concert:
Hoe het verder gaat weet ik niet, ik wacht af. Maar gelukkig komt december al in zicht en dat betekent dat ik de komende tijd vooral kerstliedjes zal gaan kwelen met het kerstkoortje FourChristmas!
Mij kan niks gebeuren, want ach, men weet toch niet dat de meeste Amerikaanse kerstliedjes zijn geschreven door joden!
* Mirjam van Dam over Jewish Jazz in De Vrijdagavond:
Jewish Jazz in Amsterdam-West
Jewish Jazz & Yiddische Lider
Jiddisch repertoire uit de sjtetl en uit New York
Zingen in Splendor en bij het Loofhuttenfeest
Geef als eerste een reactie