Notities van een ervaringsdeskundige
Het geweld in Israël en Gaza raakt aan iets diep verborgens in mijzelf, iets waarvan ik dacht dat het rustig sliep. Maar het was ontwaakt en dat wat ontwaakte is de existentiële onzekerheid en angst uit mijn kinderjaren.
Ik ben geboren in 1941, tijdens de Tweede Wereldoorlog, in een wereld van angst voor vervolging, voor verraad en de dood, voor ontmenselijking.
Nadat in 1945 vrede werd gesloten, groeide ik op te midden van door die oorlog getraumatiseerde volwassenen. Te midden van Joden die de genocide hadden overleefd en wier wonden nooit meer zouden helen. De overlevenden leerden er hoogstens mee leven. Hoewel niet allen. De Italiaanse schrijver Primo Levi pleegde in 1987 zelfmoord.
Mijn nichtje uit de roman Het verdriet van de vrede – zij was de bron voor het kind Ilse – zou op jonge leeftijd, ze was begin twintig, een einde aan haar leven maken. Evenals Primo Levi had ze in een concentratiekamp gezeten. Zij en haar ouders. Ze waren verlate slachtoffers van de genocide op het Joodse volk, gepleegd door de nazi’s die zes miljoen Joden het leven kostte. En het Joodse leven en de Joodse cultuur uit heel Oost-Europa wegvaagde. Ook in West-Europa en ook en vooral in Nederland.
Verschillende compartimenten
Twee weken na de ongekend wrede en moorddadige aanslagen van Hamas op ongewapende dansende jongeren, op onschuldige gezinnen in kibboetsiem aan de grens – veelal vredesactivisten! – zie ik avond aan avond de niet te verdragen tv-beelden van onschuldige, lijdende Palestijnen in Gaza.
Hun wanhoop zie ik. Ik zie hun wonden, ik zie ze dood op de aarde liggen, in het puin van hun verwoeste huizen. Ik zie ze rouwen en huilen. Avond aan avond op de tv. En ik kijk ernaar. En vraag me af hoe ik ernaar kijk. En denk dat ik kijk met verschillende compartimenten in mijn hoofd. En met mijn hart. Mijn hart verdraagt de wanhoop op het tv-scherm niet.
Mijn hoofd twijfelt bij elk beeld of dit de oplossing wel is. Of dit de oplossing niet juist verder wegduwt en verergert. En Hamas niet vernietigt maar voedt in zijn extremistisch-zijn. En zijn aanhang zal doen toenemen. Een ander compartiment in mijn hoofd vreest dat bij elk beeld van een wanhopige onschuldige Palestijnse burger het antisemitisme hier nog verder zal oplaaien. Weer een ander compartiment in mijn hoofd voorziet, al tijdens het kijken naar de tv-beelden, hoe haat zal groeien tussen hen die zich achter de Palestijnen scharen en hen die achter Israël staan. Ook in mijn eigen land, ook in mijn eigen Amsterdam.
Met wederzijds respect
Dit zal vrede in Israël niet dichterbij brengen al is het mijn diepe wens zeggen alle compartimenten in mijn hoofd, en mijn hart zegt het ook. Dit zal een toekomst waarin Palestijnen en Joden elkaar zien als mensen en elkaars pijn herkennen, en erkennen, een toekomst waarin zij met wederzijds respect naast elkaar kunnen leven, verder dan ooit voor zich uitduwen.
We kunnen teruggaan in de geschiedenis, nog verder teruggaan en elkaar met geschiedkundige wetenswaardigheden om de oren slaan. Met als doel het recht op te eisen ergens te wonen, en anderen dat recht te ontnemen. Hoe dramatisch dat kan uitpakken, laat een recent voorbeeld zien.
In de Balkan, niet ver van ons land, waar mensen – eens gewoon allemaal Joegoslaven – tijdens het bewind van Tito vredig naast elkaar leefden. Onmiddellijk na zijn dood veranderden buren in vijanden en begonnen die voormalige buren nationalistische oorlogen te voeren, met catastrofale gevolgen.
Diplomatieke oplossing
Ik denk ook aan de oorspronkelijke bevolking van Noord- en Zuid-Amerika, ik denk aan de oorspronkelijk bewoners van Australië en Nieuw-Zeeland. Het gelijk hebben, een speciaal jaartal om dat aan te tonen, het zal niemand verder helpen. Iedereen zal overtuigd blijven van het eigen recht op een stuk grond.
Om terug te komen op Gaza en Israël, lijkt het me goed je te realiseren dat we nú leven. Nú moeten we een diplomatiek oplossing zien te vinden uit het gekmakende conflict in Israël en Gaza, het conflict tussen Joodse Israëliërs en Palestijnen.
Israël bestaat. Palestijnen bestaan. De vraag zou niet moeten zijn: achter wie scharen we ons? Achter welke vlag lopen we aan. De Palestijnse of de blauwwitte met de Davidster. De vraag zou mijns inziens moeten zijn: hoe komen we tot een oplossing die zal leiden tot vreedzaam en in eigen naties leven van twee volkeren. En beide vlaggen wapperend naast elkaar.
Impact van de bombardementen
Ik voerde een lang gesprek met mijn nichtje Avgar uit Kiryat Tiv’on. Ik merkte dat ik haar bijna smeekte: laat Israël ook aan ons denken, aan de Joden buiten Israël. Aan wat de impact is van de bombardementen op Gaza, hier bij ons en wereldwijd. Ze was ontzet te vernemen dat ook wij lijden onder de oorlog in Israël en Gaza, al hoeven we niet voor ons leven te vrezen zoals zij, en niet voor het leven van onze kinderen.
Geen regering
Avgar vertelde me over het gevoel in Israël geen regering te hebben en hoe de hele bevolking met hartverwarmende solidariteit het land gaande probeert te houden.
Dit zijn enkele gedachten van een ervaringsdeskundige die niet geloven kan in geweld en oorlog als weg naar vrede.
cover: Vogeltje, onbekende kunstenaar, foto Bloom
Wederzijds respect en elkaars pijn herkennen, het spijt me maar kom er bij mij niet mee aanzetten. Politiek draait om twee dingen: je belangen en de macht die je hebt om die belangen te behartigen, dat is alles. Daar gelden geen morele principes, tenzij deze principes op hun beurt weer een belang of machtsfactor zijn.
Concreet betekent dit dat Israel slechts zijn eigenbelang als Joodse Staat voor ogen dient te hebben en geen mooie humanistische principes die je alleen maar zand in de ogen strooien en verhinderen de werkelijkheid te zien zoals deze is.
Vrede dient gewoon te worden beschouwd als een bepaald belang dat moet afgewogen tegen andere belangen, zoals de noodzaak je vijanden te vernietigen. Vanuit een realistische politiek is vrede dus geen ideaal dat boven alles verheven is. Dat ligt er maar net aan. Wat altijd nodig zal zijn om te overleven is dat anderen respect voor je hebben. En dat respect is er alleen wanneer ze je vrezen. En je vijanden zullen je alleen vrezen als ze weten dat er geen grens is aan wat je bereid te doen om als volk te overleven.
Ik kan de verlangens van Chaja Polak heel goed begrijpen. Ze zijn diep menselijk. Maar die verlangens hebben alleen een kans als Israel zo machtig wordt dat iedere vijand zich wel twee keer bedenkt alvorens iets te doen, en dan alsnog besluit om toch maar niets te doen.
dank je wel Chaja! je woorden zijn me uit het hart gegrepen.
Haat en geweld zijn niet de oplossing, maar zullen de bron zijn voor opnieuw decennialange strijd.
Manja Pach
Nederig sluit ik mij bij de woorden van Manja aan.
Barteline Swildens
Wat een mooi en goed geschreven stuk, lieve Chaja!
Loes van Weezel
Het is nooit duidelijk geworden of Primo Levi zelfmoord pleegde of dat hij is gevallen in zijn eigen trappenhuis.
Als het inderdaad zelfmoord was, dan gebeurde dit pas op zeer hoge leeftijd en zo’n 42 jaar na de oorlog. Juist Primo Levi heeft laten zien hoe men om kan gaan met zo’n extreme ervaring als Auschwitz en vooral ook hoe hij zich daarboven heeft weten te verheffen: door de moed en de kracht te vinden er over te schrijven.