Vorige week lazen we over Awraham, die een aantal beproevingen voorgeschoteld krijgt. In Parasjat Wajeera, als God aangeeft genoeg te hebben van de misdaden in Sedom en Amora, staat Awraham voor deze steden op: “Stel nu dat er vijftig rechtvaardige mensen in deze steden wonen?”
En Awraham dingt af, tot God aangeeft zelfs voor tien rechtvaardigen de steden te zullen sparen. Helaas is er geen minjan aan rechtvaardigen, dus worden de steden alsnog verwoest, maar Awraham heeft zijn best gedaan en zijn test doorstaan.
Aan het eind van de parasja vinden we ‘akeedat Jitschak, waar van Awraham wordt vereist dat hij zijn zoon, waarop hij en z’n vrouw Sara zolang hebben moeten wachten, als offer brengt. Hij gaat hierin inderdaad mee: Jitschak en Awraham beklimmen de berg Moria, waar Jitschak wordt vastgebonden en Awraham zijn mes grijpt. Op het laatste moment grijpt God in – Jitschak mag blijven leven.
“Nee!” tegen God
Volgens vele verklaarders heeft Awraham deze test doorstaan – zijn geloof is zo sterk, dat hij er zelfs zijn zoon voor wil opofferen. Anderen beweren dat de tekst oorspronkelijk anders was, en dat in die originele versie Awraham wel degelijk zijn zoon slacht ter Gods ere. Rabbijn Nathan Lopes Cardozo legt de tekst echter anders uit: Awraham heeft gefaald. Hij had, net als in Sedom en Gomorra, tegen God in moeten gaan, “Nee!” moeten zeggen. Maar dezelfde Awraham die voor twee ontaarde steden met God in de clinch ging, zou zonder aarzelen voor diezelfde God zijn zoon doden. Lopes Cardozo legt deze situatie uit als een ultieme les in religieus denken, waar we uit moeten leren om religieus te zijn zonder fanatiek te worden.
Sodomitisch schorem
Volgens mij is er een ander onderscheid tussen de twee beproevingen. Sedom en Amora zijn voor Awraham een ver-van-je-bedshow. Zijn enige connectie met deze steden is dat zijn neefje Lot er woont. Verder zijn het twee zondige plaatsen vol met – voor Awraham althans – vreemden, waarmee hij verder niets van doen heeft. En dat, paradoxaal genoeg, maakt het juist makkelijker voor Awraham om hierover met God de strijd aan te binden. Het gaat Awraham om het principe dat de rechtvaardige inwoners niet over één kam geschoren mogen worden met de rest van het Sodomitische schorem.
Maar als het persoonlijker wordt, geeft Awraham geen sjoege: Hij is bereid om zijn zoon op te offeren, en heeft eigenlijk niets te zeggen tegen God. Dat is zijn falen.
Verbeter je directe omgeving
We zien bij onszelf soms hetzelfde gebeuren: Het is vaak gemakkelijker om te ageren tegen zaken waar we niet zo persoonlijk bij betrokken zijn. Je zet makkelijker je handtekening onder een petitie over mensenrechtenschendingen in het buitenland, dan dat je actie onderneemt tegen de erbarmelijke situatie in het azc in jouw stad. Ik vind het makkelijker om geld te geven aan Greenpeace dan dat ik mijn plastic verbruik daadwerkelijk verminder.
De les die Awraham dus nog moest leren, en die wij hier ook uit kunnen leren, is dat je je nog zo hard in kan zetten voor de grotere zaken in de wereld, maar je ook je directe omgeving moet proberen te verbeteren. En dat zien we nu juist ook in de parasja van deze week, Chajee Sara: Riwka wordt door Awrahams knecht uitgekozen als bruid voor Jitschak.
Rivka en de getraumatiseerde Jitschak
Haar familie stribbelt wat tegen: “Laat het meisje nog een dag of tien bij ons blijven, daarna mag ze met u mee.” (Bereesjiet 24:55) Maar Riwka d’r besluit staat vast: ze wil meteen mee. En als ze Jitschak in de verte ziet, is ze zelfs zo enthousiast dat ze van d’r kameel valt (24:64). We zien dit verder door de rest van Riwka d’r leven ook heen: Zij neemt de moeilijke beslissingen die haar man, (de getraumatiseerde) Jitschak, niet kan nemen.
Riwka toont ons dat je ook in je persoonlijke leven een voorbeeldfunctie hebt en dat je zelfs bij heel persoonlijke zaken, je jezelf niet mag vergeten.
Ben het eens met de hermeneutische observatie van auteur Gidon van Emden dat ethische zelfverbetering (van onze ziel) een belangrijke levenstaak blijft.