Auteur en uitgever Patrick Bernhart plaatste onlangs een advertentie op de voorpagina van de NRC die zowel een boekpromotie als een contactadvertentie was. Heeft hij inmiddels zijn ‘lieve en gevoelige vrouw’ gevonden? Brengt zijn boek Vlieg, mijn zwaluw hem dichter bij het Jodendom? In het laatste deel van dit drieluik geeft Bernhart antwoord op deze vragen.
Hoe zijn de reacties op deze opvallende advertentie?
Mijn vrienden, vriendinnen en LinkedIn-connecties vinden het een geweldige advertentie. Ook komt het aan bod in interviews zoals bij jullie.
Heeft er al een ‘lieve en gevoelige vrouw’ gereageerd?
Nee. Helemaal niemand. Ik kreeg wel via LinkedIn een berichtje van een Hongaarse die koffie met me wilde drinken. Ze schreef erbij: ‘”PS Voor alle duidelijkheid: ik ben happily married 😊 En heb twee zonen uit eerdere relaties, vernoemd naar mijn joodse familieleden/voorvaderen.” Dat vind ik hilarisch. En ik heb er vertrouwen in dat er gebeurt wat er moet gebeuren op het moment dat het moet gebeuren. Amor fati.
Vertel eens wat meer over je Hongaars-Joodse achtergrond?
Mijn ouders waren Hongaren die in december 1956 naar Nederland vluchtten, twee maanden na het begin van de Hongaarse Opstand. Toen ik in 1984 op school vertelde dat ik naar familie in Israël op vakantie zou gaan, zei een klasgenoot dat daar alleen Joden en Palestijnen woonden. Dus ik naar mijn moeder. Toen vertelde ze me dat de families van vaders- en moederskant oorspronkelijk Joods waren. Ze vroeg me nadrukkelijk over onze afkomst te zwijgen.
‘Het’ zou immers nog een keer kunnen gebeuren. Ik denk nu vaak terug aan haar woorden.
Jodendom en familiegeschiedenis
Mijn ouders lieten me vrij om te kiezen wat ik wilde. Ik ben niet gelovig opgevoed, kan ook geen Hebreeuws. De laatste jaren heb ik me verdiept in kabbala. Deze mystieke leer uit het Jodendom staat open voor iedereen. Naast de spirituele kant spreekt de historische kant van het Jodendom me aan. Hoe verder ik terug ga in mijn familiegeschiedenis hoe minder Hongaars ze werd. Ze was Habsburgs Joods.
Identiteit vind ik razend interessant. Ik ben Nederlander en mijn achtergrond is dus eigenlijk Habsburgs-Joods-Hongaars.
De boektrailer van Vlieg, mijn zwaluw
Hebben je ouders nooit over het Jodendom gesproken?
Ik kan me niet herinneren dat ik het ooit met mijn vader over het Jodendom had. Hij kreeg een auto-ongeluk toen ik acht was. Daarna werd hij manisch-depressief en kon ik het nooit met hem over dit soort zaken hebben. Met mijn moeder had ik het er wel over. Het gezin waarin ze opgroeide was geassimileerd. Dat van mijn vader trouwens ook. De gezinnen lieten zich eind jaren dertig dopen. Maar dat heeft niet geholpen.
Inhaalslag Joods-zijn
Nadat ik had gehoord dat we Joods waren, ging ik boeken lezen en films kijken van Joodse makers als Philip Roth, Chaim Potok en Mel Brooks. Ook vond ik het mooi dat Joden uit Hongarije een belangrijke rol op het wereldtoneel speelden zoals Michael Curtiz (regisseur van mijn favoriete film Casablanca), Tony Curtis (Some Like It Hot vind ik ook geweldig), fotograaf Robert Capa (geboren als Endre Friedmann), uitgever Joseph Pulitzer (van de Prijs) en wetenschapper John von Neumann.
Later kwam ik er overigens achter dat diens vader in de Raad van Bestuur zat van de textielfabriek waar mijn opa Tibor Bernhart als bedrijfsleider en later als directeur werkte. Meer dan zaken op afstand onderzoeken durfde ik vroeger niet.
Rotterdamse rabbijn
Mijn moeder zag dat ik het er moeilijk mee had en schreef de contactgegevens van de Rotterdamse rabbijn op een papiertje. Dat lag jarenlang op mijn nachtkastje. Maar ik had de waarschuwing van mijn moeder als kind zo groot gemaakt dat ik die daarna niet meer kleiner kon krijgen. Ik heb hem nooit gebeld.
Heb je inmiddels weleens een sjoeldienst bijgewoond?
Vorig jaar heb ik in de schitterende Grote Synagoge van Boedapest een vrijdagavonddienst bijgewoond en in Timişoara de dienst ter gelegenheid van Joods Nieuwjaar.
In Praag heb ik onlangs voor het eerst mijn familielid Michael Dushinsky ontmoet. Hij is rabbijn en chazzan. Nu stuurt hij me appjes met Shalom dear cousin en Gmar Chatima Tova.
In Nederland gaf ik eind september een lezing in de kleine, maar zeer fijne Dijksynagoge van Sliedrecht. De organisatoren nodigden me vervolgens uit voor hun Joodse Leerschool. Dat vind ik bijzonder en daar ga ik dan ook naartoe.
Patrick Bernhart. Vlieg, mijn zwaluw. Een Habsburgs-Joods-Hongaars-Nederlands familiedrama. Hardcover. ISBN 9789083326405. 288 pagina’s. Rotterdam/Amsterdam: Pressburg, september 2023.
Patrick Bernhart trilogie in De Vrijdagavond
deel 1 Boekpromotie of contactadvertentie?
deel 2 Hongaars-Joods familiedrama
Geef als eerste een reactie