Het Joods cultureel erfgoed kent een grote rijkdom met historische wortels die ver in de tijd teruggaan. Er zijn tal van instellingen die zich bekommeren om het behoud ervan. So far, so good, maar in die zorg zitten leemtes.
Hier wil ik de aandacht richten op het Joods Biografisch Woordenboek (JBW) dat in 2007 verscheen onder de titel ’Joden in Nederland in de twintigste eeuw’, zowel op papier als digitaal. Het beheer ervan is verweesd geraakt.
In 1999 heeft het ministerie van VWS een subsidie van 420.000 gulden (200.000 euro) toegekend aan het project ‘Joden in Nederland in de 20e eeuw: een biografisch woordenboek’ (JBW). Doorslaggevend daarbij was dat “Joodse gemeenschappen in het buitenland veelal de beschikking hadden over een eigen biografisch woordenboek. De Bibliotheca Rosenthaliana kon bezoekers vaak niet adequaat helpen in hun zoektocht naar biografische informatie.”
Digitale dossiers
Bij de aanvraag werd expliciet melding gemaakt van de opbouw van digitale dossiers van personen voor wie geen plaats in het JBW was, maar die wel bewaard en ter beschikking van bezoekers gesteld zouden worden door de Bibliotheca Rosenthaliana. Maar vrij snel na de subsidietoekenning is besloten dat digitale dossiervorming te bewerkelijk was. Daarvoor in de plaats kwam een website, met bronverwijzingen naar gedrukte (en online) informatie.
Boek en website
De papieren versie van het JBW, geschreven door bijzonder hoogleraar Geschiedenis en Cultuur van het moderne Jodendom Rena Fuks-Mansfeld (1930-2012), telde bij de lancering ruim vijfhonderd biografieën.* Anno nu is het boek niet langer leverbaar en leidt de website een statisch bestaan.
Op de website kwam in 2007 biografisch materiaal van vijfduizend personen, een aantal dat is gegroeid tot ruim 6.800. Meer dan zestig procent van de toen al bestaande records is sindsdien herzien. Toevoegingen kwamen voort uit bronnenonderzoek en uit mails van gebruikers. Een kleine vijfhonderd gebruikers heeft voor een veelvoud daarvan wijzigingen voorgesteld, dan wel nieuwe twintigste-eeuwse personen aangedragen. Zo zijn er een flink aantal bronverwijzingen beschikbaar op het moment dat iemand overlijdt.
Naar ik begrijp wordt de website maandelijks bezocht door zo’n tweeduizend unieke bezoekers en bevatten verschillende websites verwijzingen naar het Joods Biografisch Woordenboek. De website spreekt pontificaal van work in progress maar dat kan niet verbloemen dat het actieve beheer sinds 2019 stil ligt.
Professionele beheerders
Hoe kan er iets gedaan worden aan het beheer van dit stukje Joods cultureel erfgoed? Allereerst kunnen de omvangrijker schetsen van de papieren editie aan de website worden toegevoegd. Vervolgens zouden ‘professionele beheerders van Joods erfgoed’ – als Emile Schrijver en Bart Wallet, sinds 2021 hoogleraar Joodse studies: vroegmoderne en moderne Joodse geschiedenis – er een eer in moeten stellen in onderling overleg dit lek in het beheer van JBW te dichten door het dagelijks onderhoud duurzaam te beleggen bij die instelling die daar het meest voor in aanmerking komt.
Wallet zou daarnaast zijn studenten kunnen stimuleren bestaande levensschetsen van markante Joden bij te werken en nieuwe bij te dragen. Zoals ik zelf ooit ben aangemoedigd door mijn universitaire docenten levensschetsen bij te dragen aan het Biografisch Woordenboek van Socialisme en Arbeidersbeweging (BWSA).
* Rena Fuks-Mansfeld, Joden in Nederland in de twintigste eeuw, een biografisch woordenboek, Het Spectrum-Joods historisch museum/ Winkler Prins, 2007 (niet langer leverbaar)
cover: Jevrejska digitalna biblioteka; bron Wikimedia Commons
Geef als eerste een reactie