Op 15 januari 1914 werd in het statige herenhuis aan het Middelburgse Molenwater 77 de Joodse dagboekschrijfster Etty Hillesum geboren. In dit huis begon Etty haar korte leven dat gekenmerkt werd door oorlog en vervolging, maar ook een leven was vol schoonheid, literatuur, muziek, geloof en liefde.
In 2020 deed zich de unieke kans voor om in haar geboortehuis in de Zeeuwse hoofdstad een instituut op te richten voor educatie, wetenschap, kunst en cultuur.
Plaats van herinnering
Als historica zag ik het als een belangrijke taak en een mooie kans om vanuit een fysieke, tastbare plaats van herinnering het gedachtegoed en het levensverhaal van Etty Hillesum te verspreiden en te borgen voor komende generaties opdat Etty’s stem, tegen de naziterreur in, gehoord blijft worden.
Daaraan een steentje te kunnen bijdragen was mijn belangrijkste drijfveer achter dit initiatief. Met haar dagboekteksten en Westerborkbrieven heeft Etty een niet te onderschatten historisch document nagelaten dat een bijzondere plaats inneemt binnen de getuigenissen van de Shoa. Naast het bijzondere vertrouwen en support van een aantal mensen en een kleine groep gedreven betrokkenen kon het Etty Hillesum Huis in 2022 daadwerkelijk worden geopend.
Duizend scholieren en studenten
Op 18 september 2023 is het Etty Hillesum Huis precies een jaar geopend. Het was een enerverend jaar waarin veel verschillende activiteiten op gebied van educatie, kunst en wetenschap ontplooid en georganiseerd werden. Zo’n duizend scholieren en studenten maakten kennis met Etty Hillesum en haar nalatenschap. Verschillende groepen bezochten de expositie, de eerste leeskring vond plaats, de najaarscursus ‘Etty Hillesum en de Oosterse filosofie’ werd georganiseerd, een uitwisselingsproject tussen Middelburg en Canterbury (UK) is gerealiseerd en de eerste tijdelijke expositie op de eerste etage in Etty’s geboortehuis is een feit. Mooie dingen om op terug te kijken en op voort te bouwen.
Het EHH wil de tekstuele nalatenschap en herinnering aan de in Middelburg geboren Joodse dagboekschrijfster en haar lotgenoten levend houden en tevens bijdragen vanuit haar geboortehuis aan de verspreiding van kennis en inzicht over een periode van vervolging en onderdrukking.
Lokaties Europese dag van Joods Cultureel Erfgoed
Amsterdam – Coevorden – Groningen – Maastricht – Meerssen – Middelburg – Overveen – Roermond – Tilburg – Zwolle – Zuidlaren
zondag 10 september 2023, tenzij anders vermeld
Toegang gratis
De Europese Dag van Joods Cultureel Erfgoed – jaarlijks georganiseerd in ruim dertig Europese landen – heeft tot doel om te laten zien hoe de Joodse cultuur en tradities verankerd zijn in de plaatselijke cultuur van ieder land.
Living memory / Levende Herinneringen – Levende monumenten
Amsterdam
RAS synagoge/Obrechtsynagoge, Heinzestraat/Jacob Obrechtplein
open 10.00-17.00 uur
Doorlopende vertellingen: de bijzondere architectuur en gebrandschilderde ramen, verhalen over Joodse tradities, de gebruiken in de synagoge.
- Synagogale muziek
- Doorlopende film over de renovatie en een lezing over de architect Harry Elte die dit gebouw in 1928 ontwierp
Gerard Dou Synagoge / Gerard Doustraat 238
open 14.00 tot 17.00 uur
Bezichtiging
- Vertellingen over de sjoel (gebouw, geschiedenis, heden)
- Synagogale muziek
Joma museum: Jewish second generation – art and family / Brouwersgracht 49
open 12.00-17.00 uur
Persoonlijke geschiedenissen met foto’s, verhalen en kunst
Zeeburg / Oude joodse Stadsbegraafplaats, Valentijnkade 124
open 12.00-17.00 uur
Rondleidingen op de gerestaureerde begraafplaats, van 1714 tot 1914 de laatste rustplaats voor ca. tachtig procent van de Asjkenazische (Hoog Duitse) Joden van Amsterdam
Coevorden, Synagoge Museum Coevorden, Kerkstraat 36
open alleen op zaterdag 9 september
– 13.00 – 14.00 uur: Rondleidingen Synagoge Museum
– 14.00 – 14.30 in de Synagoge en Thijnhof: The Leoville Klezmer Syncopators
– 15.00 – 15.30 op de markt: The Leoville Klezmer Syncopators
– 16.00 – 16.30 uur in de Synagoge: The Leoville Klezmer Syncopators
Groningen, Synagoge Groningen, Folkingestraat 60
open:13.00 tot 18.00 uur
Bezichtiging en rondleiding
Concerten zondag 10 september om 14.00 en 16.00 uur
Irene Maessen-zang en Eleonore Pameijer-fluit. Liederen in het Hebreeuws, in het Nederlands en in het Jiddisch
Maastricht, Synagoge Maastricht, Capucijnengang 2
open 13.00-17.00 uur
Rondleidingen en opening website Limburgs Joods Erfgoed
14.00: Lezing door Jac. Lemmens: Acht eeuwen joods leven in Limburg
Meerssen, Synagoge Meerssen, Kuileneindestraat 22A
open 12.00-17.00 uur
Tentoonstelling over: Roma en Sinti in de WOII
Middelburg, Etty Hillesum Huis, Molenwater 77
open 12.00-17.00 uur
Expositie en lezingen
- Het gedachtegoed doorgeven en borgen voor komende generaties (over Etty en educatie)
- Brieven uit Westerbork
- Etty’s dagboek als document humain
Synagoge Middelburg, Herenstraat 14
open 13.30-16.00 uur
Rondleidingen en uitleg
De Portugees uitziende synagoge in Middelburg, die in 1705 werd gebouwd, was de eerste synagoge buiten Amsterdam.
Overveen, Joodse Begraafplaats, Tetterodeweg 13
open 12.00-17.00 uur
Oude Joodse begraafplaats – rondleidingen
Verscholen in het groen ligt een schilderachtige oude begraafplaats met een interessante geschiedenis.
Roermond, Synagoge, Hamstraat 20
open 13.00-17.00 uur
Rondleidingen: Roermond behoort tot de eerste plaatsen in Nederland waar gewag wordt gemaakt van Joodse inwoners. Tussen 1275 en 1443 moeten er blijkens archiefstukken ononderbroken Joden in de plaats gewoond hebben.
Tilburg, Synagoge, Willem II straat 20
open 14.00-17.00 uur
Rondleidingen: Het rijksmonument uit 1874, in z.g.n. neo-oriëntaalse bouwstijl, wordt gebruikt als synagoge door de Liberaal-Joodse Gemeente Brabant.
Zwolle, Synagoge Zwolle, Samuel-Hirschstraat 8
Zaterdag 9 september
Open voor rondleidingen: 14.00 -16:00 uur
Zondag 10 september
15:00 uur: lezing door Lion Tokkie over Joodse werkkampen
Zuidlaren, Synagoge, Zuiderstraat 1
open 11:00 – 16:00 uur
Boekenmarkt met Joodse boeken en bezoek synagoge
Organisatie
Een initiatief van de Nederlandse B’nai B’rith Loge Hilleel, en financieel mede mogelijk gemaakt door de stichtingen Levi Lassen en Maatschappij tot Nut der Israëlieten.
cover: tentoonstelling in het Etty Hillesum Huis, foto auteur
Mooi artikel!!