Dit is een unieke historische ontwikkeling, al drieëndertig weken demonstreren honderdduizenden Israeli tegen het ondermijnen van de rechtsstaat door premier Benjamin Netanyahu’s ‘meest extremistische regering ooit’, naar het oordeel van de Amerikaanse president Joe Biden.
Ontwrichtend effect op het leger
Deze massale uitbarsting van woede en bezorgdheid over de potentiële vervanging van de door het Hooggerechtshof gecontroleerde democratie in een dictatuur heeft een ontwrichtend effect op alle onderdelen van Tsahal, het leger. Reservisten, piloten en militairen uit speciale en andere eenheden weigeren voor herhalingsoefeningen op te komen.
Het unieke van dit bijzondere verschijnsel is dat het massale volksprotest door reservisten is overgenomen. De code van de heiligheid en onaantastbaarheid van Tsahal, van het dienen in het volksleger, is gebroken.
De schijnwerpers staan nu gericht op Netanyahu. Hij werd door de commandanten van de luchtmacht, landmacht en marine gewaarschuwd dat de juridische hervormingen Israëls mobilisatie snelheid in gevaar brengen. De generaals brachten het veiligheidsargument tegen Netanyahu in stelling in de verwachting dat hij, eens officier in een elite corps, voor dit argument een luisterend oor heeft.
Unaniem tegen gekozen premier
In Israëls door oorlogen getekende geschiedenis is het niet eerder voorgekomen dat generaals van alle takken van het leger het unaniem tegen een gekozen premier opnemen.
Geen staatsgreep, maar het lijkt wel op een zachte militaire coup.
Netanyahu heeft het vertrouwen van het leger verloren en is daardoor verlamd. Hij zou zich in een militair avontuur kunnen storten om schijneenheid te creëren. In de Israëlische media werd gespeculeerd dat Netanyahu een militaire actie in de zin zou hebben om de aandacht af te leiden van zijn politieke problemen en de rechtszaak tegen hem die nog altijd loopt wegens corruptie.
Een opzienbarende uitspraak van generaal Amiram Levin, de ex-commandant van Noord-Israël dat het Israëlische leger in bezet gebied oorlogsmisdaden tegen de Palestijnen begaat, is een symptoom van de onrust in het leger.
Bezetting buiten schot
Het is een signaal dat wordt begrepen dat de 57 jaar durende bezetting de democratie aantast. Er zijn tijdens de massa demonstraties groepen die marcheren met leuzen als ‘stop de bezetting.’ Echter, de leiders van het massaprotest tegen de juridische hervormingen hebben besloten de bezetting buiten schot te houden om de kracht van die volksbeweging niet over de Palestijnse kwestie te laten breken.
Minder vijandig perspectief
Het is niet uitgesloten dat als de huidige ontwikkelingen het voorspel zijn tot de val van -de regering Netanyahu de Palestijnse kwestie tijdens nieuwe algemene verkiezingen in een ander minder vijandig perspectief komt te staan. Dan kan wel dat het verband tussen de bezetting en de ondermijning van de democratie een rol gaat spelen in het nationale debat.
Internationale druk, kritiek is een treffender begrip wegens het kwakkelende karakter van internationale druk, heeft Israël er onder alle regeringen sedert 1967 niet van weerhouden de greep op veroverd gebied te verstevigen.
Normalisering betrekkingen Jeruzalem en Riyad
Kan het getij nog worden gekeerd? Onder welke omstandigheden dan? Er is iets boeiends aan de hand. De Amerikaanse president Joe Biden zet via Saoedi-Arabië Israël ook ten aanzien van de Palestijnse kwestie onder druk.
Voor zover uit het labyrint van berichten kan worden waargenomen stelt Saoedi-Arabië als voorwaarde van erkenning van Israël een grondige wijziging van Israëls Palestijnse politiek. Deze eis heeft de volledige instemming van de Amerikaanse president Joe Biden die nog vasthoudt aan de tweestatenoplossing, Palestina naast Israël.
Voor Netanyahu zou normalisering van de betrekkingen tussen Jeruzalem en Riyad een geweldige opsteker zijn. In de regerende Likoed partij gaan stemmen op die zich afvragen of het in Israëls belang is zich te blijven vastklampen aan bezet gebied of het misschien toch verstandiger zou zijn om in het belang van verdere integratie in de Arabisch-Soennitische wereld te kiezen voor een Palestijns staat in welke context dan ook.
Ambassadeur in Amman
Zou dat niet Israëls echte veiligheidsgarantie zijn? Het is opvallend en ondiplomatiek dat Saoedi-Arabië zonder voorkennis van Jeruzalem haar ambassadeur in Amman heeft benoemd tot niet-ingezetene gezant bij het Palestijnse gezag in Ramallah, maar eveneens als consul-generaal in Jeruzalem. Is dat een Saoedi-Arabische test van Israëls intenties in het driehoekoverleg tussen Washington, Riyad en Jeruzalem over een mogelijke uitbreiding van de Abraham-akkoorden tot Saoedi-Arabië?
De visie van president Joe Biden voor het Midden-Oosten bevat drie elementen: een nucleair akkoord met Iran, een militaire alliantie met Saoedi-Arabië en een daaraan afgeleide oplossing van het Palestijnse vraagstuk.
Veel staat op het spel
Voor Israël, in de greep van massaprotest dat weliswaar met een grote bocht om de Palestijnse kwestie gaat, staat veel, heel veel, op het spel.
cover illustratie Françoise NIck
Geef als eerste een reactie