In de laatste uren van de Uhren und Schmuck Messe in Basel ruim ik langzaam mijn vitrine op. Een Chinese dame staat voor de stand en vraagt in het Engels: Mag ik nog even binnenkomen, u heeft een mooie collectie. Ik wil u graag mijn kaartje afgeven.
Basel, april 1981
Komt u wel eens in Hong Kong? Jazeker mevrouw. Meldt u zich bij mij, het kan belangrijk zijn. De dame verdwijnt en ik maak mijn stand leeg.
In juni 1981 doe ik een beurs in Tokio. Mijn klanten zijn juweliers, handelaren en importeurs, groothandelaren van oude en moderne juwelen. Vanuit Tokio reis ik met mijn medewerker naar Hong Kong. Ik heb twee collecties bij me.
Moderne sieraden uit Valenza
Een collectie met oude en antieke juwelen en een grote fabriekscollectie met moderne sieraden van een belangrijke juwelenfabrikant uit het Italiaanse Valenza.
In onze hotelkamer gearriveerd besluit ik de Chinese dame te bellen, zij had immers een belangrijke boodschap. We maken een afspraak en twee uur later komt ze aan in ons hotel. Ze wil de moderne collectie zien. Ik haal de goederen uit de safe en toon haar een klein deel van de collectie.
Ze is helemaal tevreden. Ze geeft geen order af, maar spreekt af om ons in de namiddag te bellen. De handel gaat weer naar de safe. In de namiddag belt de Chinese dame, getrouwd met een Italiaan wiens naam zij ook gebruikt, daarom heet ze Madam Terini.
Ik heb voor zondagmorgen twee plaatsen geboekt naar Brunei, zegt ze. Ik zeg, ik versta u niet goed. U hebt zonder mijn toestemming twee reserveringen gemaakt naar wie? Naar Brunei?
Nooit van gehoord. Ik geloof dat u een beetje gestoord bent. Ik ga niet in op dit soort onzin. Je kunt naar ons hotel komen om je verhaal te vertellen, dan zien we wel verder. We maken een nieuwe afspraak. We zitten aan de koffie. Mijn man, zo vertelt ze, is importeur van bouwmaterialen, zoals marmer en meubelen uit Italië.
Grootste paleis ter wereld
De sultan van Brunei bouwt het grootste paleis ter wereld met 1800 kamers waar mijn man alles verzorgt wat uit Italië komt. Ik heb een goede band opgebouwd met de sultan en zijn familie en vertelde over jullie collectie. Zij willen jullie ontvangen. Plausibel verhaal.
We nemen afscheid en spreken af haar binnen een paar uur te bellen.
Mark is een goede vriend van mij en bankdirecteur. Ik besluit hem te bellen voor informatie. Als je een introductie hebt voor de sultan van Brunei dan moet je ervoor gaan. Hij is de rijkste man op aarde. De Brunei dollar is verbonden met de Singaporese dollar. Het is een sterke valuta en overal verhandelbaar.
Ik besluit op haar uitnodiging in te gaan. Omdat we gasten zijn van de sultan zouden we geen problemen krijgen bij de import van de juwelencollecties in Brunei.
Brunei, image Sanjay Rao
Talles en tefilin mee
Brunei blijkt een zwaar Islamitisch land te zijn, heeft Israël nooit erkend. Moet ik bang zijn om mijn talles en tefilin mee te nemen? Als ik word gecontroleerd en men accepteert niet wie ik ben, dan heb ik er ook niets te zoeken. Ik neem alles mee.
Zondagmorgen zijn we op Kai Tak de luchthaven van Hong Kong. Daar staat mevrouw Terini met negentien koffers bij zich. Hoeveel bagage hebben jullie, oh bijna niets, jullie kunnen vast nog een paar koffers voor me laten checken. Nee mevrouw dat gaat niet gebeuren. Ik weet niet wat erin zit. Schmattes, zegt ze, kleding voor het paleispersoneel.
Dat zal wel, misschien drugs? We namen niets mee. Zij gaat naast de incheckbalie staan en vroeg iedereen die weinig bagage had om voor haar een koffer mee in te checken. In twintig minuten was ze al haar koffers kwijt.
Olie en gas
In de kist hoorden we vooral Hollands spreken. Ik begreep er niets van. Ik kwam in gesprek met een van de medepassagiers. Hij werkte voor de Shell. Vertelde me dat Brunei een land is op het eiland Borneo. Het is ongeveer ter grootte van de provincie Gelderland. Het land drijft op olie en gas. Shell had de exploitatierechten van de olie en het gas. Alle passagiers waren expats. Ze wonen op een prachtige compound met hun gezinnen, verdienen veel geld belastingvrij, internationale scholen zijn gratis, net zoals de gezondheidszorg, de countryclub, zwemmen, golf, kortom een paradijs op aarde.
Direct na de landing stond er een limousine op ons te wachten onderaan de vliegtuigtrap.
De secretaris van de sultan stelde zich voor. Voor de bagage werd gezorgd, geen douane, meteen naar het hotel. De hoofdstad van Brunei is Bandar Seri Begawan. Heel Brunei had toen slechts een hotel, het Sheraton. We checken in.
De dame die ons hielp was zeer onvriendelijk. Ik vroeg haar een beetje vriendelijker te zijn. Haar antwoord, ”in opdracht van de sultan moest ik een gast uit zijn kamer gooien voor jullie.” Ik schrok me rot, maar dat is verschrikkelijk! Jazeker daarom kan ik niet vriendelijk zijn. Jullie vertrekken vrijdagmorgen. Al komen er tien sultans die zeggen dat jullie nog langer mogen blijven, jullie zijn vrijdag weg. Ik bood mijn excuses aan voor het grote ongemak.
Pluralis majestatis
Mevrouw Terini, de secretaris en mijn collega en ikzelf gingen naar onze kamer. Vanmiddag kom ik om 15.00 uur om het protocol door te nemen. Nu kunnen jullie genieten van enkele vrije uurtjes.
De stad hebben we nooit gezien.
Om 15.00 uur maakten we onze opwachting. We kregen enkele voorschriften betreffende het protocol. Jullie gaan zo naar de Sultan, je mag hem niet aanspreken mits hij je vragen stelt, die mag je beantwoorden. Je spreekt in de pluralis majestatis. Om een voorbeeld te geven, je kunt niet zeggen ‘kunt u mij dit aangeven’? Maar, ‘kan zijne excellentie dit aan mij geven’? Het is niet toegestaan dat je je benen over elkaar kruist. Je mag de zolen van je schoenen nooit laten zien. Wellicht nog wat andere zaken die ik me niet meer herinner.
Twee grote sporttassen
De prijzen van de juwelen moeten goed zijn, hier komen dagelijks topjuweliers uit de hele wereld hun collecties tonen, houdt dat in je achterhoofd. Madam Terini krijgt tien procent commissie. De sultan wil altijd handelen, dus gooi dertig procent op de prijs zodat je de ruimte geeft om te kunnen onderhandelen, zo raadde ze aan. Zijn jullie er klaar voor? Dan gaan we nu naar de Istana, het paleis.
Met twee grote sporttassen, het zag er niet uit, namen we de lift naar beneden. Voor de deur stond een limousine ons op te wachten met vier motorrijders voor en twee voor achter de auto.
Mijn collega en ik keken elkaar aan, het was een sprookje. Twee Jiddische jongens op weg naar de sultan. Ik geloofde nog steeds niet wat ons overkwam.
Tijdens de rit over de enige autoweg in het land probeerde ik zoveel mogelijk op te nemen van het landschap. Ik vroeg de secretaris hoeveel inwoners het land telt, de godsdienst, dat was de islam. Geen christenen hier? Nee, uitsluitend moslims. Maar daar in verte zie ik een kerktoren met een kruis, nee, ‘dat zie je verkeerd’ was zijn antwoord.
Plastic Walt Disney poppetjes
Na een half uurtje kwamen we bij het paleis aan. Bewakers stonden aan het paleishek, er werd voor ons gesalueerd. We draaiden de parkeerplaats op voor het paleis. Er stond een collectie auto’s, niet normaal. Tientallen Rolls Royces in alle kleuren, Lagonda’s, Ferrari’s en vele andere bijzondere automerken waren vertegenwoordigd. De tuin door naar het paleis. Grote open deuren geven toegang naar de paleiszaal. Wat een afschuwelijk ingerichte donkere zaal met vele ziteilanden, dacht ik. In iedere hoek stond een elektronisch Yamaha orgel. Een grote glazen vitrinekast met geschenken van staatshoofden die er op bezoek waren geweest. Een paar dagen voor ons bezoek was Queen Elisabeth daar te gast. Haar geschenk werd ons getoond. Tussen al het zilver stonden plastic poppetjes uit Walt Disneyfilms.
We plaatsten alle lange tafels aaneen om onze rollen met juwelen uit te stallen. Onze lelijke tassen verborgen we achter een sofa waar we steeds overheen sprongen met juwelen om uit te stallen. Terwijl we bezig waren, ging er een deur open. Een jongeman in T-shirt en op blote voeten met een pleister op zijn hals rende op de collectie af en stortte zich op de juwelen.
Afblijven
In het Nederlands gilde ik afblijven met je poten. Ik keek mijn collega aan, we zaten achter de sofa. Het zal toch niet de sultan zijn? Door de spanning barsten we tegelijk in lachen uit. We moesten verschrikkelijk hard lachen. Het leek erop dat we in een verkeerde film waren beland. Om ons lachen te dempen, doken we met onze hoofden in onze sporttassen. Doordat we ademnood hadden, kwamen onze hoofden tegelijk weer uit de tassen. Toen moesten we nog harder lachen.
Het was gênant, ik kon mezelf niet tot bedaren krijgen, ik begon mijzelf in mijn arm te knijpen om me onder controle te krijgen. Toen ik uitgelachen was, sprong ik over de sofa, snelde naar de man toe die zich stond te vergapen aan de juwelen. How much, how much? vroeg hij. Hij sprak moeilijk omdat hij gehandicapt was door een tracheostoma (buisje in de luchtpijp).
Ik beantwoordde zijn vraag met, je hoeft niet naar prijzen te vragen, die zijn goed. Leg maar opzij wat je leuk vindt en ik geef je later de prijzen. Een deel van de collectie werd gesloopt.
Van Cleef & Arpels
My name is Jefri, in ben Ephraim. Waar komen jullie vandaan? Uit Amsterdam, ik zal je mijn kaartje geven. Ik was toen onder meer de importeur van Les montres van Van Cleef & Arpels, een belangrijk horlogemerk uit Parijs. Het stond op mijn kaartje. Ah, ik zie het al, jij bent Ephraim van Cleef? Of Ephraim Arpels? Neen, Ephraim Goldstoff. Maar wie was Jefri dan wel?
Toen verscheen zijn echtgenote op het toneel. Ze stelde zich voor. Zij kwam oorspronkelijk uit Singapore. Ze was een paar maanden geleden bevallen van een dochter. Ik kreeg een opdracht om gouden armbandjes en enkelbandjes met kleine briljantjes te maken voor de baby. We gingen naar de babykamer om de maten op te nemen. Op een zeer groot bed lag het baby’tje met in het midden en aan weerszijden een ama, een bediende. In alle hoeken van de babykamer stond een tv-toestel gekoppeld aan een videorecorder om steeds Disney en andere kinderfilms te tonen.
Prins Jefri vroeg of we backgammon speelden. We speelden urenlang en kregen tussendoor wat te eten, we raakten bevriend.
Sultan van Brunei
Prins Jefri wilde graag geïnformeerd worden over mijn familieomstandigheden, of ik getrouwd was en dergelijke. Hij wilde met Tamara spreken. Ik had mijn vrouw niet verteld dat ik in Brunei was, ik wilde haar niet ongerust maken. Ik belde Tamara op. Ik zei dat alles goed was, en dat we een uitstapje naar Brunei maakten. Dat we ons nu in het paleis van de sultan bevonden, een goede tijd hadden en dat de zoon van de sultan nu met haar wilde spreken. Tamara dacht dat ik gek was geworden. Ik stelde haar gerust en gaf de telefoon over aan Prins Jefri.
Prins Jefri was de kroonprins. Hij zou zijn vader opvolgen, maar door zijn handicap werd hij minister van Economische Zaken en Financiën. Zijn jongere broer werd de sultan en is tot op heden nog steeds de sultan van Brunei. In ons hotel werd iedere avond gedineerd.
Er waren vele diplomaten, ambassadeurs en vertegenwoordigers van de UNO aanwezig. Tijdens het diner zei de secretaris van de Sultan dat we in ons land toch niet goed bezig waren. Ik vroeg hem om zich wat concreter uit te drukken. U weet wat ik bedoel.
Omgaan met Palestijnen
Ik zei hem geen idee te hebben wat hij bedoelde. Ik benadrukte dat ik Hollands staatsburger ben en geen idee had wat mijn land fout deed. Ja, ik bedoel hoe jullie omgaan met de Palestijnen. Ik vertelde hem dat Nederland geen Palestijnen had waarmee een probleem was. Oh, u bedoelt natuurlijk de Staat Israël. Ik ben geen politicus en wens niet in discussie te gaan over politieke zaken van een bevriend land.
In ben een Jood zei ik, een grote vriend van Israël, maar ik ben geen Israëli. Op dat moment nam mijn buurman, die het gesprek volgde, de zaak over. Hoe haal je het in je hoofd in aanwezigheid van Guests of Honor van de Sultan hier aan tafel een politiek gesprek aan te gaan. Als u nu niet onmiddellijk uw excuses aanbiedt aan mijn buurman dan zal ik zorgen dat u hier van de tafel verwijderd wordt. Mijn buurman was de vertegenwoordiger van Singapore in de United Nations. De secretaris bood meteen zijn excuses aan. Ik raakte bevriend met mijn buurman en werd bij hem thuis uitgenodigd voor een huisfeestje waar ook Prins Jefri en zijn gemalin zouden komen. Er werd muziek geluisterd en gedanst. Prins Jefri belde om drie uur ‘s ochtends zijn chauffeur en vroeg hem of hij sigaretten bij zich had. Neen. Hij moest de tabakswinkelier dan maar uit zijn bed halen voor een slof sigaretten. Aldus geschiedde.
Zwembad voor ons alleen
Op een dag werden we meegenomen naar de countryclub. We mochten een auto uitzoeken uit het autopark. Het was een kik om daar te verschijnen met Royalty tussen al die Nederlanders. Maar toen we daar geëscorteerd arriveerden, moest iedereen de club verlaten als Zijne Excellentie met gevolg aankwam.
Wij waren teleurgesteld. Het zwembad was voor ons alleen. Er was geen mens op de compound te zien. Wij waren er als alleen op de wereld. De volgende dag hadden we een ontmoeting met vijf prinsessen. Een van hen sprak Nederlands want zij had in Leiden gestudeerd. We verkochten aan allen juwelen. We leerden tegelijkertijd hoe het leven was in een gouden kooi.
Loepzuiver diamant
Weer een dag later hadden we een ontmoeting met de sultan zelf. Hij liet mij een zeer grote, prachtige smaragd geslepen diamant zien. Hij vroeg mij deze steen te beoordelen. Het was een schitterende diamant. Hij was lichtbruin van kleur, loepzuiver met een schitterende glans. Dat vertelde ik de Sultan. Die was erg blij met mijn beoordeling van de steen.
Vorige week was er een beroemde juwelier uit New York, die vond de steen maar niks door de kleur, die man was voor de laatste keer in Brunei op bezoek, hij mocht nooit meer terug komen.
De Sultan vertelde dat hij twee vrouwen had, officieel één, ik mocht slechts zakendoen met een van beide vrouwen. Ik mocht kiezen de eerste of de tweede vrouw. Ik vroeg hem wie meer kocht. Beiden waren gek op juwelen. Ik koos voor zijn eerste vrouw. Ik kreeg een blanco cheque, getekend door de Sultan. Hij zei me mij te vertrouwen, zodat ik een juist bedrag zou invullen, hij wilde niet weten hoeveel. Ik bewaar nog steeds een kopie van de cheque in mijn archief. We sloten een bijzondere ontmoeting af met een rondgang door alle kamers van het paleis, waaronder een kamer met een collectie damesschoenen waar menig schoenenzaak jaloers op zou zijn.
Dorchester Hotel
We werden uitgenodigd met onze gezinnen op de verjaardag van Prins Jefri. Men wilde kennis maken met onze kinderen in London, dus moesten de kinderen vrij vragen van school. Shoppen met Royalty bij Harrods. Dat ging niet per stuk, maar per stapel truien in alle kleuren. Eten in het Dorchester Hotel, hun eigen bezit, op de grond dat dan weer wel. Zo eindigt deze herinnering uit mijn leven.
uw kwaliteitskrant elke week weer
Geef als eerste een reactie