Zeg nou zelf. Wat is een choppe of een bar/bat mitswa zonder de feestelijke en opzwepende muziek van Hava Nagila?
De onlangs overleden zanger, acteur en burgerrechtenactivist Harry Belafonte werd eind jaren vijftig bekend door de liedjes Day-O (Banana Boat Song uit 1956) en Jamaica Farewell (1957). Daarnaast introduceerde hij Hava Nagila in 1959 aan het grote publiek.
In die jaren gaf zanger Harry Belafonte zelden een concert zonder Hava Nagila te zingen waardoor de meeste Joden in Amerika, maar ook in Nederland, dat liedje van hem leerden. Hij was zo verknocht aan dit nummer dat hij het leven zonder Hava Nagila niet de moeite waard vond.
Bellanfanti en Belinfante
Harry Belafonte werd geboren op 1 maart 1927 als Harold George Bellanfanti Jr. in Harlem, New York. Zijn beide ouders waren in Jamaica geboren, maar verhuisden later naar New York.
Harry’s moeder was het kind van een Schotse blanke moeder en een zwarte vader en zijn vader was het kind van een zwarte moeder en een Nederlands-Joodse vader van Sefardische afkomst. De achternaam Bellanfanti is een mix van de woorden bella en infanti (de mooie kinderen) en daarin herkennen wij in Nederland natuurlijk de naam Belinfante.
Misschien was zijn grootvader een nazaat van de familie van de voormalig Joods Historisch Museum directeur Judith Belinfante en haar broer muzikant Joost Belinfante, bekend van de popgroep Doe Maar. Harry Belafonte trouwde driemaal, waarvan tweemaal met een Joodse vrouw waardoor hij de familietraditie van een gemengd huwelijk voortzette.
Sadhora, regio Boekovina
Hava Nagila is een van de eerste moderne Joodse volksliedjes in het Hebreeuws en vormt al vele decennia een vaste prik op bruiloften en bar/bat mitswa vieringen. De melodie is gebaseerd op een nigun (woordloze melodie) van chassidische Joden in Sadhora in de regio Boekovina (nu voor de helft in Oekraïne).
In 1915 hoorde etno-musicoloog Abraham Zevi Idelsohn (1882-1938) de melodie, noteerde het en zijn student Moshe Nathanson zocht een passende tekst erbij ontleend aan Psalmen 11:24, Ze ha’yom asah Adonai, nagila v’nismecha bo.
Balfour Verklaring
Vervolgens gebruikte Idelsohn dit Hebreeuwse lied voor het eerst in 1918 bij een optreden door een gemengd koor in Jeruzalem om de Balfour Verklaring en de Britse overwinning op het Ottomaanse Rijk in 1917 te vieren.
Hava Nagila werd al snel een razend populair lied in kibboetsim en steden in Palestina en later Israël en het zingen ging vaak gepaard met de Joodse volksdans de Hora. Buiten Israël werd Hava Nagila een vast onderdeel in zionistische jeugdkampen en weer later populair op Joodse bruiloften en andere feesten.
Carnegie Hall
In 1957 nam Harry Belafonte zijn eerste versie van Hava op voor het album An Evening With Belafonte. Hoe hij aan dit nummer kwam, blijft een raadsel. De grote doorbraak volgde echter twee jaar later in 1959 met het live-dubbelalbum Belafonte at Carnegie Hall waarmee Belafonte de wereld veroverde.
Hij was daarmee de eerste artiest die echt succes had met live opnamen op een dubbel LP. In een interview in The New York Times grapte Belafonte dat door het grote succes van Hava Nagila hij op dat moment “de populairste Jood in Amerika was.”
‘Laat ons gelukkig en blij zijn’
Belafonte’s meest ontroerende ervaring met het zingen van de hit vond plaats in Duitsland legde hij uit aan filmmaakster Roberta Grossman in de documentaire Hava Nagila, The Movie uit 2016. “Het raakte me nogal dat ik hier stond, een Afrikaanse Amerikaan, een Amerikaan, in Duitsland, dat een decennium eerder verantwoordelijk was geweest voor massamoord en dat deze jonge Duitse kinderen dit Hebreeuwse lied van vreugde zongen, ‘Laat ons gelukkig en blij zijn’ en ik werd erg emotioneel.”
King of Calypso
Hoewel hij wereldwijd bekend werd als de “King of Calypso,” nam Belafonte een breed scala aan volksliedjes op, waaronder een aantal Joodse klassiekers. In 1959 voerde hij in Engeland de canon Hine Ma Tov uit met een Israëlisch militair koor en zijn album uit 1963, Streets I Have Walked, bevat een uitvoering van Erev Shel Shoshanim (Evening of Roses), een populair Joods huwelijkslied.
Harten van mensen
Over Hava Nagila zei hij ooit: “Het is mogelijk om tijdens het leven van een artiest veel liedjes te vinden die de harten van mensen raken op veel verschillende plaatsen in de wereld. Het is uniek om één nummer te vinden dat dat met alle mensen doet. Zo’n liedje is Hava Nagila. “Het is een eer om de kans te krijgen dit lied populair te mogen maken en er zoveel mensen met verschillende achtergronden door te laten raken.” Harry Belafonte werd 96 jaar oud.
Ontroerend. Dank voor deze toelichting.