Het verschil tussen moreel leiderschap en egoïstische machthebberij

Leiderschap en een migrantenvraagstuk houdt ons land de afgelopen paar dagen (en nachten) koortsachtig bezig. Een premier die volgens ministers op ramkoers ligt (NOS, 6 juli) en een kabinet dat met het uur meer lijkt te wankelen. 

Leiderschap en een migrantenvraagstuk houdt ook het Joodse volk bezig in de Parasja van deze week. Jehoshua wordt aangesteld als nieuwe leider, als de opvolger van Mosje, vlak voordat het Joodse volk (minus twee-en-een-halve stam) de rivier Jordaan oversteekt en het Joodse land ingaat. 

Een mooi moment om stil te staan bij het leiderschap van het Joodse volk en hoe dat verandert met de komst van Jehoshua.

Herder en vluchteling

Mosje, een man die begon als herder en, feitelijk, vluchteling. Een man die niet zeker was van zijn Joodse identiteit en eindigde als de grootste Joodse leider aller tijden. Een man die bekend stond om zijn bescheidenheid, maar het recht om het Joodse land in te gaan verloor door een moment van gebrek aan zelfbeheersing. Een ziel met ongekende diepten die wij nooit volledig zullen doorgronden. En deze leider, gigant, overlijdt in de Parasja van deze week, dat met een eufemisme (gemakkelijk over het hoofd te zien) wordt aangekondigd met:

“G-d zei tegen Mosje: “Beklim de berg Avarim en bekijk het land dat Ik aan het Joodse volk heb gegeven. Als je het hebt gezien, zul je bij je verwanten worden verzameld, net zoals je broer Aharon”. 

Begonnen als herder

Mosje spreekt over het toekomstige leiderschap van het Joodse volk en in die woorden laat hij ons het verschil tussen moreel leiderschap en egoïstische machthebberij zien.

Mosje vraagt aan G-d: Alstublieft, stel iemand aan als leider over de gemeenschap. “Iemand die voor hen uit zal gaan en voor hen binnen zal komen, en die ze eruit halen en erin zal brengen, zodat de gemeenschap van God niet zal zijn als schapen zonder herder.” 

De zorg waarmee hij zijn smeekbede uitspreekt, spreekt boekdelen en brengt ons terug naar het begin van iedere grote Joodse leider: zowel Avraham als David en Mosje begonnen hun carrière als herders. Want, als je voor schapen kan zorgen en deze non-verbale wezens voorziet in hun behoeften, dan beschik je leiderschapskwaliteiten.

Joodse slaven in Egypte

Mosjes woorden brengen nog twee dingen aan het licht, twee essentiële eigenschappen van een moreel leider:

Een leider is iemand die voor en met zijn volk loopt. Iemand die de pijn van zijn groep voelt. Dat is hoe Mosje zijn leiderschap begon: door de pijn van zijn medemens, de Joodse slaven in Egypte, te voelen. Ondanks dat hij zelf niet werd onderdrukt en niet gebukt ging onder fysieke slavernij, zag hij het als zijn persoonlijke missie om hun pijn te voelen en wat aan de situatie te doen. Leiderschap geleid door empathie.

Zorg voor ze

Ten tweede laat zijn smeekbede zien dat Mosje een voornaamste focus had: het volk. Gedurende zijn veertig jaar als leider van het Joodse volk stond hun bestwil op de eerste plaats. Zij dienden hem niet, nee hij diende hen. Hij zorgde voor hen, hij sprak voor hen en gaf veel op voor hen. En nu, aan het einde van zijn leven, zijn dit zijn woorden aan God: zorg voor ze. Daar draaide het voor Mosje om: de bestwil van het volk.

Deze twee eigenschappen: empathie en voor hen zorgen vormen het fundamentele verschil tussen moreel en immoreel leiderschap. 

Moreel leiderschap

Dit is geen opiniestuk over migranten of een politieke partij, daarvan zijn er vast genoeg. Maar moreel leiderschap is iets waar we meer naar kunnen streven. Terwijl wij de Parasja lezen over een leider wiens begin- en eindpunt empathie was, lezen we de krantenkoppen over een kabinet dat het niet eens kan worden over wat te doen met het migrantenvraagstuk (en dus migranten, echte mensen van vlees en bloed).

Terwijl wij luisteren naar Mosje’s smeekbede, waarin zijn dienaarschap voor het volk doorschemert, horen we over leiders die geen antwoorden meer hebben op de vragen van hun achterban en collega’s.

Moment van wankeling

Migratie gaat altijd gepaard met een moment van wankeling, instabiliteit. Dat is precies het moment dat leiders moeten opstaan en hun mensen en belangen dienen. Mosje zag dat. Mijn wens is dat leiders over de wereld dat ook zien.