Dit voorjaar is op Zeeburg weer een kleine ontdekking gedaan die een berichtje waard is. Na een onderhoudsactie van de Gemeente Amsterdam afgelopen herfst, kon de vrijwilligersgroep van de Stichting Eerherstel Joodse Begraafplaats Zeeburg op het zogeheten ‘middenveld’ gaan zoeken naar verzonken zerken.
Daarbij kwam een gebroken matseiwe aan het licht waarvan de tekst door inwerking van de zure veengrond nagenoeg onleesbaar was geworden. Samen met Hansje Galesloot heb ik een poos naar deze vondst staan kijken, totdat ik met een handvol aannames op zak naar huis ging.
Met de details van de zoektocht door online archieven en genealogische websites zal ik u niet vermoeien. De moeite die het mij kostte was groot, maar toen uiteindelijk de puzzelstukjes als door een wonder in elkaar vielen, was de voldoening navenant.
Het blijkt hier te gaan om het grafmonument van de zestienjarige David Joshua Lyon, in Suriname geboren en op 20 november 1842 te Amsterdam overleden. Als ouders worden genoemd Joshua Lyon en Ester Delmonte. Anders dan men zou verwachten hadden die geen van beiden familiebanden met de Amsterdamse Portugees Israëlietische Gemeente. Het is dan ook volkomen terecht dat de jongen, die wellicht voor zaken naar Amsterdam gekomen was, op Zeeburg begraven werd.
Uit Tsjechië en Londen
Voor zover andere genealogen* hun roots hebben kunnen natrekken stammen beide families uit Londen. Over de vader van Joshua Lyon is nog iets meer bekend: die was afkomstig uit Tsjechië, waar hij in 1755 werd geboren. Na te zijn uitgeweken naar Engeland weet hij aan de kost te komen als leraar Hebreeuws in Cambridge, waar hij echter als Jood geen aanstelling aan de Universiteit kan krijgen. Daarnaast slaagt hij erin om drie boeken op het gebied van Hebreeuwse taalkunde te publiceren, waarbij zich onder de intekenaren vele prominenten bevinden. Hoewel het hem dus aan erkenning niet ontbreekt, heeft hij grote moeite om zijn kinderrijke (zestien!) gezin te onderhouden en belandt hij zelfs een keer in de gevangenis vanwege zijn schulden.
Culturele leven
Verschillende van zijn kinderen en kleinkinderen weten naam te maken in het culturele leven van de Joodse gemeenschap in Londen. De familie vertakt zich verder naar het Westen, naar Jamaica en – in het geval van Joshua – naar Suriname. Die werkt zich daar op tot plantagehouder en verschillende van zijn kinderen en kleinkinderen worden vooraanstaande burgers van het land. Hun levens bieden verrassende inkijkjes in de complexe verhoudingen tussen slavenhouders en tot slaaf gemaakten. Zo heeft zijn zoon Salomon, alias Sally, een relatie met zijn huisbediende, een in slavernij geboren vrouw.
Met haar krijgt hij drie kinderen, die al jong ‘gemanumitteerd’ worden door hun vader. Zijn dochter Julia Henriette Nyon trouwt met George Johannes Robles de Medina.
Ook vader Joshua schijnt kinderen te hebben gehad bij een tot slaaf gemaakte die hij in privébezit hield. Langs die weg is David Joshua Lyon, die hier op Zeeburg begraven ligt, de halfbroer van een zekere Toontje Leeuwin, die tot de afschaffing van de slavernij in 1863 eigendom was van zijn eigen halfbroer Barnett Lyon, een broer van David. Volgt u mij nog? Maar wie serie drie van Verre Verwanten heeft gezien weet het al: via hem is onze David een verre verwant van Dolores Leeuwin en Sylvana Simons.
Deze geschiedenis speelt zich af op de plantages Jagtlust en Suzanna’s Daal gelegen op een landtong waar de Surinamerivier en de Commewijnerivier samenkomen.
*Met dank aan Olga Elisabeth Johanna van der Meer.
cover illustratie Françoise Nick
Wat een prachtig verhaal, hartelijk dank hiervoor.
Hartelijke groet,
Jehuda Herschel
Heel bijzonder verhaal, wat een onderzoekswerk! Wat een grafsteen al niet kan openbaren!