“Mijn oudtante Branca”, zo vertelt Elise Hamersma, “liet twee van haar kinderen al vroeg onderduiken met het idee ook een adres te vinden voor de rest. Haar vijf andere kinderen waren nog thuis. Ze misten haar twee ondergedoken kinderen zo zeer dat ze hen liet terugbrengen. Vervolgens is het hele gezin weggehaald.”
Ik zie dat iemand een traantje wegpinkt als Elise het drama benoemt dat we herdenken deze 4 mei. Gekleed in een zwierige jurk vertelt zij haar verhaal staand naast het schilderij van haar moeder als peutertje aan de hand haar grote zus Beppie. Elise is vernoemd naar haar tante Beppie die eigenlijk Elisabeth heet.
Het schilderij kon de kunstenaar, Joram Baruch, maken dankzij een klein vergeeld fotootje dat behouden was gebleven van de zusjes Dool in 1935. Het verhaal over deze zusjes verteld door Elise verscheen in deze krant in de serie portretten van joodse kinderen in de jaren dertig.
Emotionele veiligheid
Elise: “Mijn moeder is zonder liefde opgegroeid in een onveilige situatie, waarin ze vrijwel iedereen is kwijtgeraakt die belangrijk voor haar was, waardoor ze later niet in staat bleek om zelf liefde te geven en ons de emotionele veiligheid te bieden die een kind nodig heeft.” Zo ervoer Elise het, die ondanks alles een waarachtig sterke indruk maakt.
Ook de andere sprekers komen sterk over in deze gedenkwaardige bijeenkomst onder auspiciën van Theater Na de Dam.
links Simon Mulder draagt gedichten voor van Adriaan Roland Holst, rechts Florine Vermaas vertelt over haar moeder op schilderij van Joram Baruch, 4 mei 2023, TenClub, foto’s Bloom
Amsterdams herenhuis
De TenClub, een besloten club aan de Amsterdamse Nes, verwelkomt deze avond – kort na de herdenking op de Dam – ruim zestig mensen. Na binnenkomst krijgt het publiek een rondleiding door het statige pand, beginnend in de kruipruimte. Daar verbleven in ‘40-’45 dertien joodse onderduikers. Niet gelijktijdig, gelukkig maar, want met zes personen is die ruimte al tjokvol. In deze kelder met een oude waterput en kil steen rondom voel je de benauwdheid. Deze introductie werkte mee aan de intense ervaring die volgde.
Drie volwassen dochters
In zaaltjes verlicht met donkerblauwe lampen vertellen drie volwassen dochters van overlevenden en de schilder zelf hun verhaal over de kinderen op de vrolijke doeken van Joram Baruch.
Florine Vermaas sprak ontroerend over haar moeder op het schilderij Minny en Freddie. Lillan Baruch, de zuster van de schilder, over de zussen Hannah en Ruth. Joram zelf sprak in de grootste zaal over zijn moeder Clari, Erna de Levie en Maxje Cohen.
Lillan Baruch spreekt over Hanna en Ruth, schilderij Joram Baruch, foto Dirk Spitz
Art-nouveaustijl
Niet eerder raakten verhalen van de tweede generatie me zo diep. Was het de unieke combinatie van de levensechte schilderijen met de direct betrokkenen als verteller ernaast? Of was het de setting waarin het plaatsvond? Een plek die verwondert en intimiteit uitstraalt en tot in de kleinste details gedecoreerd is in een Art-nouveaustijl. Ik waan me even in Wenen rond 1900, de hoopvolle fin de siècle van de Europese burgerlijke elite die vol goede moed de twintigste eeuw inging.
Na de spreekbeurten verzamelde het publiek zich om te luisteren naar poëzie en composities van Henriëtte Bosmans passend bij deze ‘nieuwe kunst’ van begin vorige eeuw.
Ik voelde me ook een vreemdeling in dit Theatrum Vitae ofwel ’theater van het leven’ waarmee de TenClub zich aanprijst. In details ontwaarde ik een tikje vaudeville, variété met een erotische knipoog.
De gastheren waren keurig gekleed in grijze pakken zoals je ze ziet op de Zuidas. De wc’s hingen echter vol pittige beelden, foto’s en tekeningen die je eerder in een eroscentrum verwacht. Deze beelden vermoeden een mogelijke nachtelijke switch naar theatrale outfits en feesten vol glitter, glamour en leather.
Theatrale cultuur
Een excentrieke, theatrale cultuur waarvan ik betwijfel of joden er altijd welkom waren. Nu wel, in ieder geval deze vierde mei waar de vertellers uit de serie van Joram Baruch tot leven komen en het drama van de joodse oorlogskinderen op een heel indringende manier binnenkomt bij het publiek.
cover Elise Hamersma spreekt in de TenClub naast het schilderij van Joram Baruch, foto Dirk Spitz
Geef als eerste een reactie