Elke dag zijn we ‘een beetje meer’. Omertelling als bijbels gebod en systeem voor persoonlijke groei

En je zult de dagen voor jezelf tellen vanaf de dag na de feestdag waarop je het Omer-korban hebt gebracht.

De omer, een inhoudsmaat voor gerst, verwijst naar het grote belang van de verschillende oogsten en het brengen van de offers voor deze oogstfeesten zoals de Torah vermeldt.

Het tellen van de dagen tussen Pesach en Sjawoe’ot, de Sefirat ha Omer is een van de 613 mitswot (geboden) in de Torah. De dagen worden ’s avonds geteld met een bracha (zegenspreuk) waarmee de tijd wordt herinnerd tussen het moment van bevrijding van de Hebreeuwse slaven tijdens Pesach en het ontstaan van een volk met een grondwet dat  wordt gevierd op Sjawoe’ot.

Het tellen van de Omer begint vanaf de tweede Seideravond en duurt tot Sjavoe’ot dit jaar vallend op de avond van 25 mei in de gebruikelijke jaartelling.

Luriaanse Kabbala

In de zeventiende en achttiende eeuw zijn in de kabbalistische school van de Arizal, in Tzfat in het land Israël nieuwe elementen toegevoegd aan de gebeden in de Omertijd aan de corpus van gebeden van Jitschak ben Salomon Luria (1534-1572). Naar hem is de Luriaanse Kabbala vernoemd. In Tzfat beleefde de joodse mystiek hoogtijdagen, later ook in Praag.

Aan de cyclus van zeven weken werden speciale gebeden toegevoegd. De joden die deze tradities volgden interpreteerden de schijnbaar onopvallende kleine mitswa van Omertelling als een gelegenheid zich geestelijk te reinigen, te heiligen en messiaanse tijden te bespoedigen. Al snel verschenen er speciale edities van gebedenboeken, prachtig geïllustreerd met toevoegingen voor het tellen van de Omer.

Tikoen Olam

Het herstellen van dat wat gebroken is op aarde en in de kosmos is niet alleen een goddelijke taak. De joodse mystiek geeft de mens een belangrijke rol in dit proces.

De ogenschijnlijk abstracte weergave in de ‘boom van de Sefirot’ verwijst niet alleen naar bovenaardse krachten maar ook naar menselijke kwaliteiten die zich vertalen in gedrag.

Een voorbeeld is de sefira Chesed, een onbaatzuchtige naastenliefde. De eerste week van de Omer staat in het teken van Chesed. Chesed wordt elke dag gecombineerd met een andere sefira (midda of eigenschap).

Awraham avinoe, aartsvader Abraham is de personificatie van absolute Chesed. Aan alle zijden van de tenten waren ingangen. Deze overweldigende gastvrijheid die hem vele monotheïstische volgelingen opleverde, wordt enigszins beteugeld door zijn zoon Jitschak. 

De sefira Gewoera (kracht) is verbonden met de beperkingen die Jitschak uitvoerde.

De balans is in het midden. De gulden middenweg van de derde Sefira Tiferet (schoonheid) combineert onafgebroken stroom van liefde met de krachtige begrenzingen zoals Ja’acov, de derde en laatste aartsvader deze voorleefde: geef loyaliteit en liefde maar stel een grens wanneer de tijd daarvoor is gekomen. Er kwam een dag dat hij een eind moest maken aan zijn verblijf bij zijn schoonvader Lawan, die niet ophield met liegen en bedriegen.

And what about us?

Is er tegenwoordig een diepere interpretatie van het eenvoudige gebod de dagen van de Omer te tellen? We zien het in vele maten en vormen.

Sinds het Chassidisme weer is opgebloeid en bepaalde ideeën niet alleen in boeken en lezingen maar vooral via het internet bekend worden is het paradigma van de Boom met de Sefirot een systeem om tijdens de Omertijd met persoonlijke groei bezig te zijn.

Er is eigenlijk niet eens een docent nodig om met een dagelijkse meditatie tot introspectie te komen. De concentratie op één van de Sefirot kan al tot verrassende nieuwe inzichten leiden. Maak ik in mijn even genoeg tijd en energie vrij voor Chesed, bijvoorbeeld. Of ben ik, enigszins in de tijdgeest, voornamelijk met mezelf bezig? Wat belemmert me in het liefhebben en hoe zou ik een gevend mens kunnen zijn? De Sefira ‘Gewoera’ kracht leert dat er grenzen zijn aan het menselijk vermogen tot liefhebben en geven en dat die grenzen ook duidelijk gesteld moeten worden.

In staat zijn de twee Sefirot in harmonie te combineren levert schoonheid Tiferet op. Geven zonder daardoor zelf ten onder te gaan.

Kabbalah Tree, bron Wikibrains

Korte afzondering

Joodse meditatie, hitbodedoet, is letterlijk afzondering. Het Jodendom beveelt geen langdurige afzondering aan. Joods-zijn gebeurt in een gezin, familie, gemeenschap, samenleving. Maar tijd nemen voor contemplatie kan in een joodse context op veel manieren. 

De grote filosoof Maimonides beschrijft in zijn Moré Newoechim (Gids der Verdoolden) hoe individuele intellectuele perceptie van de goddelijke aanwezigheid een wijze van religieuze handeling is die zich kan meten met het brengen van offers of uitspraken van gebeden.

Het ‘leegmaken van je hoofd’ voordat de tefillot (gebeden) volgen. Rustig zitten en aan introspectie doen om gevoel en gedrag te evalueren. Inzicht krijgen in emoties. Visualiseren en concentreren op filosofische concepten.

Door middel van kunstzinnige objecten of beleving van de natuur kan iemand ook stimuleren tot meditatie. Muziek kan ook een meditatieve staat ondersteunen, al is luisteren naar muziek tijdens de Omertijd in orthodox-religieuze kring ongebruikelijk.*

De Omertijd heeft een blijvende ondertoon van droefenis door de grote epidemie onder de leerlingen van Rabbi Akiva in de eerste eeuw.

Gespiegelde kalender

Joodse geschiedenis is altijd een belangrijke factor in het joodse kalenderjaar. In de maand Elloel in het najaar bekijken we onze fouten en gebreken van het voorbije jaar om vergeving te krijgen van anderen en uiteindelijk ook van God. Met als apotheose Jom Kippoer, Grote Verzoendag, waarna we met een schone lei aan een nieuw jaar beginnen. In Elloel tot en met 10 Tisjri is de focus: wat was er fout of kwaadwillend of zelfzuchtig? 

De Omertijd in het voorjaar, de maand Nisan, Ijar en enkel dagen in Sivan, daarentegen geeft de kans naar het mooie, sterke en bijzondere van de mens te kijken en zich daarin te verfijnen. Daarom tellen we in de Omer niet af, zoals normaal gebruikelijk is als men ergens naartoe leeft, maar we ‘tellen op’, elke dag zijn we op een bepaalde manier ‘een beetje meer’.

*zie als voorbeeld de *Facebook pagina Counting the Omer, Creative Response opgericht door de singer-songwriter Judith-Kate Friedman

cover: illustratie Sefira Lightstone