Zal Israël over 75 jaar nog bestaan?

De 75ste Israëlische Onafhankelijkheidsdag ging in Nederland niet onopgemerkt voorbij. Als oud-correspondent van de NRC ben ik verschillende keren geïnterviewd waarbij me twee vragen opvielen die me niet eerder zo indringend werden gesteld. ‘Zal Israël over 75 jaar nog bestaan?  En: ‘Is het ontstaan van Israël het gevolg van de holocaust?’

Ik denk dat die vragen het rechtstreekse gevolg zijn van de grote onrust en verdeeldheid in de Israëlische samenleving. Als honderdduizenden Fransen de straat opgaan en protesteren, vaak gepaard gaand met geweld, tegen de hervormingen die president Macron heeft doorgedrukt, worden die vragen niet gesteld. Het zou toch absurd zijn er vanuit te gaan dat protest in Frankrijk tot de ondergang van dat land zal en kan leiden.

Bij Israël ligt dat anders. Een jong land, belaagd door echte en potentiële vijanden en opgezadeld met een Palestijns probleem.

Grunberg twijfelt

Het viel me op dat de Joodse schrijver Arnon Grunberg twijfelt over het voortbestaan van Israël en er absoluut zeker van is dat Israël niet zou zijn ontstaan indien er geen Holocaust was geweest. Zo’n  bejubelde schrijver als Grunberg slaat wat mij betreft de plank flink mis. 

^{Salomon Bouman in Het Beloofde Land, foto BNNVARA}

Hij werd met anderen en ondergetekende ondervraagd in een door Coen Verbraak gemaakte documentaire: Het Beloofde Land.

Hoe kan Grunberg er zo zeker van zijn dat Israël er nooit zou zijn ‘geboren’ als de Shoah niet had plaatsgevonden? Ik zal een poging doen antwoord op die vraag te geven.

Op papier is het idee Israël al geboren in 1917 toen de Britse minister van Buitenlandse Zaken zijn naam gaf aan de Balfour-verklaring waarin gesproken wordt over de stichting van een Joods thuisland in Palestina. Balfour kon dat doen doordat Engeland na de nederlaag van de Turken in de Eerste Wereldoorlog een mandaat kreeg over Palestina.

Op grond van Balfours belofte kwam een joodse immigrantenstroom op gang van Europese joden, voornamelijk Oost-Europese joden die de pogroms en andere vormen van antisemitisme ontvluchten. Langzaam maar zeker nam het aantal Joden in het Britse mandaatgebied toe. Kort voor de Tweede Wereldoorlog hadden zich reeds meer dan een half miljoen Joden in Palestina gevestigd.

Dat was de kern van Israël-in-wording.

Joden bleven illegaal komen

Hoewel de Arabische revolte tegen de joodse immigratie in de dertiger jaren van de vorige eeuw tot scherpe beperking van het Britse toelatingsbesluit tot Palestina leidde, bleven Joden ook illegaal naar het beloofde land komen.

Onder druk van de toename van het aantal Joden in Palestina en van Joodse terreur (Etsel, de beweging van Menachem Begin) tegen de Britten besloot Engeland Palestina in 1948 te ontruimen. Dat sterkt mijn historisch gevoel dat de Joodse staat er ook zonder de shoah zou zijn gekomen.

De zes miljoen Joden die door de nazi’s werden vermoord, hebben dit proces na 1945 versneld. Christelijk schuldgevoel en schaamte zetten zich in om in internationale bereidheid de stichting van de staat Israël in Palestina in 1948 te ondersteunen.

De shoah heeft de stichting van een onafhankelijke Joodse staat versneld, maar de basis werd al in 1917 gelegd. Ook zonder de shoah zou er wegens de nood van de Joden in Oost-Europa een Joodse staat zijn gekomen.

Daar ben ik zeker van. Voor 1940 was de kiem van een Joodse staat gelegd. Dat is mijn historische overtuiging.

Geen vraagteken bij voortbestaan

Ook ben ik er innerlijk van overtuigd dat Israël zal blijven bestaan. De wilskracht te overleven is in het Joodse land groter dan de ernstige problemen: de binnenlands strijd om de identiteit, seculier of halachisch,  de groeiende inkomensverschillen, de spanningen tussen Asjkenazische en Sefardische joden,  de zwaarder wordende druk van de niet dienende en slechts met mondjesmaat werkende Harediem op de economie en natuurlijk de zware Palestijnse problematiek.

Het is niet zo verwonderlijk dat ook gezien de aanhoudende massa-demonstraties tegen de juridische hervormingen die de democratie ondermijnen  de indruk wekken dat Israël uiteen valt geen levenskracht meer heeft.

Ik zie de huidige situatie als een overgangsfase, het aftasten van wat wel en niet mogelijk is. Het is een groeiproces ook dat na nog komende zware beproevingen de binnenlandse situatie zal stabiliseren.

Na deze overgangsfase die enkele jaren kan duren zal, zo zie ik het tenminste, Israël zich herstellen in het besef dat eenheid een voorwaarde is om zich in het Midden-Oosten te kunnen handhaven.

De uitdagingen zijn groot. Israël’s militaire macht gebaseerd op high-tech en atoommacht, staat garant voor de bescherming van Israël. Respect voor Israël’s militaire en economische kunnen en inventiviteit is een van de redenen dat Israël door een deel van de Sunni-Arabische wereld is aanvaard en erkend.

Naarmate dit proces doorzet kan een psychologisch politieke sfeer ontstaan waardoor de Palestijnse problematiek weer bespreekbaar wordt.

Dit zijn overwegingen om geen vraagteken te plaatsen achter het bestaan van Israël.