Erna de Levie (Winschoten, 25 augustus 1934 – Auschwitz, 23 november 1942)
Enige tijd geleden stuurde Henriëtte van Dijk uit Emmen mij een klassenfoto uit 1939, met daarop Erna De Levie, op de St.Vitusholtschool in Winschoten. Erna de Levie was het enige Joodse meisje uit die klas. Het is tevens de enige foto die er van Erna bestaat.
Henriëtte vergrootte Erna’s portret en draagt deze tot op de dag van vandaag bij zich in haar portemonnee.
Henriëtte vertelt:
Erna woonde naast mijn grootouders aan de Garst in Winschoten. De families waren vrienden. Haar vader Nochum (1882-1942) had een koosjere slagerij en hij was getrouwd met Roossien de Levie-de Jonge (1895-1942). Ze hadden naast Erna nog twee kinderen, Ada (1933-1942) en Sonnij (1937-1942).
Direct achter hun huis was een speeltuintje en ik stelde me altijd voor dat Erna daar vaak speelde en op de schommel zat. Schuin tegenover het huis van mijn opa woonde Hillebrand de Bruin, eigenaar van kruidenierswinkel VéGé.
Onderduikplek achter de schoorsteen
Omdat er geruchten de ronde deden dat Joden opgepakt zouden worden en er allerlei anti-Joodse maatregelen werden ingevoerd, besloot De Bruin een onderduikplek te bouwen achter de schoorsteen speciaal voor de familie De Levie, maar zij weigerde de onderduikplek omdat ze dachten dat het niet zo’n vaart zou lopen en de oorlog niet lang zou duren.
De Bruin zat in het verzet, was actief voor het Nationaal Steun Fonds en toverde op den duur zijn huis om tot één groot onderduikadres. De Duitsers kwamen erachter en zo moest hijzelf ook onderduiken.
Zijn broer Ruurd nam het werk over maar werd uiteindelijk opgepakt en op 8 september 1944 doodgeschoten en in het Krewerdkanaal gegooid. Hillebrand heeft de oorlog overleefd en liet meteen na de bevrijding mijn toen 6 jarige vader de onderduik plek achter de schoorsteen zien. Dit heeft diepe indruk op hem gemaakt
Henriëtte vertelt verder:
Op 4 mei 2017 was ik aanwezig op een lezing van Ali Blaauw-Geitz in herinneringskamp Westerbork over haar herinneringen aan Erna de Levie en plots kwamen de verhalen van mijn vader en specifiek over Hillebrand de Bruin weer naar boven. Vooral het verhaal dat Ali Blaauw-Geitz vertelde over Erna maakte grote indruk op mij.
Ali Blaauw-Geitz, Tiny en Erna waren hartsvriendinnen. Ze zaten allemaal op de St.Vitusholtschool in Winschoten.
Gezinnen met koffers
Ali vertelt emotioneel over hoe ze altijd na schooltijd bij het spoor speelden. Ook op dinsdagen. Op een dinsdag in 1942 zaten ‘andere mensen’ in de trein. Interessante mensen. Mannen met baarden, hoeden en keppels. Gezinnen met koffers.
Het leek of ze samen op reis gingen, maar het vreemde was dat ze papiertjes uit de trein gooiden. Die briefjes dwarrelden als vlinders door de lucht.
We waren 11 en begrepen er niks van. Pas velen jaren later begrepen we natuurlijk wat er was gebeurd.
In juli 1942 vertrok de eerste Jodentrein uit Westerbork via Winschoten naar Auschwitz. De trein stopte zo soms voor een rood sein achter het huis van Ali.
En zoals altijd dwarrelden de briefjes door de lucht. Waar de reis heen ging wisten we niet.
Erna niet meer op school
Op een gegeven moment in 1942 kwam Erna niet meer op school.
Daar werd verder niet over gepraat. Elk kind, ook een meisje van elf, is weleens één of meerdere dagen ziek. Erna kwam helaas nooit meer terug. Haar verhaal staat op Joods Monument.
Heel veel meer is er niet bekend over Erna, hadden ze maar het aanbod van Hillebrand de Bruin aanvaard, dan was het misschien heel anders afgelopen.
De hele familie is uiteindelijk aan het einde van de Zomer van 1942 opgepakt en via Westerbork op transport naar Auschwitz gezet waar ze op of rond 23 november 1942 zijn vermoord.
Erna was pas 11 jaar.
cover: klassenfoto St. Vitusholtschool. Tweede Rij van links naar rechts: twee en drie Ali Geitz en Tiny Vos en het negende kind is Erna de Levie.
Dit verhaal is onderdeel van een project: Ze hadden geen idee wat de toekomst hen zou brengen. Als u een foto van een joods kind tussen de 3 en 12 jaar oud uit de jaren dertig heeft, graag ten voeten uit, en deze wilt laten vereeuwigen in een schilderij dan kunt u contact opnemen met Joram via jorambaruch@gmail.com
Wat een pakkend verhaal, zo in en in triest. Zoals de meesten verdwenen zijn in vergetelheid. Zolang we hun namen nog noemen zijn ze niet echt dood. Door je schilderij blijft Erna levend op ons netvlies. Met de bitterheid van wat er met haar en haar familie gebeurd is, maakt dit het een heel klein beetje zoet. Mooi project Joram ????
Wat heb je dat mooi verwoord Florine