Op maandag en dinsdag 20 en 21 maart aanstaande bezoekt professor Christine Hayes (Yale University) Nederland voor een tweedaags symposium in Utrecht. Aanleiding voor het bezoek is het door haar geredigeerde boek The Literature of the Sages. A Revisioning dat vorig jaar verscheen bij Brill in Leiden.
Professor Hayes, vermaard specialist in de geschiedenis van Talmoedische literatuur, zal tijdens het symposium uitweiden over de nieuwe benaderingen in de studie van Misjna, Talmoed, en Midrasj zoals die zich de afgelopen decennia ontwikkelden. Replieken volgen van Martin Goodman (Oxford), specialist van vroeg joodse geschiedenis, de Nieuwtestamentica Annette Merz (Amsterdam) en Qumran en Rabbijnse literatuur specialist Lutz Doering (Munster). Op dinsdag geeft Christine Hayes een internationale masterclass. Er is gelegenheid het symposium online bij te wonen.
Uniek Nederlands project
The Literature of the Sages. A Revisioning verscheen in de internationaal bekende CRINT reeks. CRINT staat voor Compendia Rerum Judaicarum ad Novum Testamentum. De serie gaat terug op de ontluikende joods-christelijke dialoog in de vijftiger en zestiger jaren en biedt inzicht in een unieke stukje Nederlands joodse geschiedenis. De joodse wereld van de Bijbel bekendmaken bij een breder publiek was doel en grondslag van die dialoog. Uit deze dialoog ontsprong de succesvolle populair-wetenschappelijke Phoenix Bijbelpockets in dertig delen tussen 1962 en 1969. Die serie is ondenkbaar zonder het werk van rabbijn Jacob Soetendorp (1914-1976) en zijn toenmalige vriendschap met ds. Kleys Kroon (1904-1983) en de Leidse hoogleraar Oude Testament Piet de Boer (1910-1989).
De samenwerking rond deze de Phoenix reeks ontwikkelde zich vanaf 1964 tot een internationaal wetenschappelijk project rond een stichting die na Herman van Praag werd voorgezeten door Bob Levisson (1913-2001) en, tot zo’n zes jaren geleden, de Leidse hoogleraar Albert van der Heijden.
Yehuda Aschkenasy
In het opzetten van deze wetenschappelijke reeks speelde de vriendschap tussen rabbijn Yehuda Aschkenasy (1924-2011) met de katholieke Bijbelgeleerde Theo de Kruijf (1928-2014) en de Duitse exegeet Heinz Kremers (1926-1988) een cruciale rol. Mede door bemiddeling van Herman van Praag was Aschkenasy begin jaren zestig naar Nederland gekomen. Hij werd vanaf 1968 hoogleraar Talmoedica aan de pas opgerichte wetenschappelijke instellingen, later universiteiten, voor katholieke theologie (Amsterdam en Utrecht). De in ons land inmiddels bekende joodse nieuwtestamenticus David Flusser (1917-2000) en de Talmoedhistoricus Shmuel Safrai (1919-2003) namen deel aan dit project.
Namens de internationale redactie waarborgt prof. Peter Tomson, leerling van Aschkenasy en emeritus hoogleraar Nieuwe Testament in Brussel, sinds de tachtiger jaren de wetenschappelijke planning en de redactie van de reeks.
Bestrijding van religieuze vooroordelen
Vanaf de beginperiode vond men elkaar in de gedachte dat voor de bestrijding van religieuze vooroordelen en antisemitisme onder christenen een wetenschappelijk verantwoorde kennis van de joodse context van het Nieuwe Testament essentieel was. Met name ging en gaat het daarbij om het belang van de Rabbijnse literatuur. Die werd (en wordt) vaak weggezet als niet relevant voor de eerste en tweede eeuw van de gangbare jaartelling. In de CRINT serie werkten joodse en christelijke wetenschappers samen in een voor die tijd unieke formule: men las elkaars werk en becommentarieerde dat voorafgaand aan publicatie. De in 1987 en 2006 uitgekomen inleidingen op de Rabbijnse literatuur zijn gaan behoren tot internationale standaardwerken.
Persoonlijk detail: ik was in 1987 student bij Aschkenasy en heb nog geholpen bij het vervaardigen van de indices, een werkje dat destijds nog handmatig moest worden gedaan. Inmiddels mag ik me voorzitter noemen van de stichting.
‘Grieks denken’ tegenover ‘joods denken’
Op het symposium staat The Literature of the Sages. A Revisioning centraal want deze uitgave het wetenschappelijke debat up-to-date brengt. Frappant is dat de band met het Nieuwe Testament en de vroeg-christelijke literatuur in beeld is gebleven, maar nu als onderdeel van de veelkleurige en complexe vroeg-joodse geschiedenis.
De in de zestiger jaren nog populaire opvatting van een ‘Grieks denken’ tegenover een ‘joods denken’ is geleidelijk aan vervangen door een genuanceerd beeld: het vroege Tweede Tempel jodendom en de latere Rabbijnen maakten volop deel uit van een Griekse en Romeinse cultuur, niet alleen qua architectuur (Herodes!) of kleding, maar ook in filosofische opvattingen en de overname van Grieks-Romeinse retoriek en genres zoals fabels.
Het latere christendom is, in zekere zin, een parallel resultaat van die vroeg-joodse interactie met de Grieks-Romeinse wereld.
Meer over het Symposium Understanding Judaism: New Approaches to Rabbinic Literature
Geef als eerste een reactie