Opgroeiend in Nederland raakte ik vertrouwd met jaarlijks twee minuten stilte op 4 mei, de Nationale Dodenherdenking. Die beroemde Twee Minuten zijn er om collectief de doden te herdenken. Maar gaandeweg begon ik me af te vragen: Wat ís ‘herinneren’ eigenlijk?
Edelstenen op kleding Koheen Gadol
Het woord zachor komt tweemaal voor in de Parasja van deze week.
De twee edelstenen op de kleding van de Koheen Gadol, de Hogepriester, die zijn aangebracht op de schouders van zijn gewaad én de speciale borstplaat met verschillende edelstenen die de Koheen Gadol droeg, waren er om voortdurend de herinnering aan God te activeren.
Dubbele opdracht
Rabbijn Yaakov Tzwi Mecklenburg (19e eeuw, Duitsland) benoemd in zijn boek HaKtav weHaKabbalah het in herinnering blijven houden als een dubbele opdracht:
- Enerzijds dat God zich het Joodse volk zal herinneren, een oproep aan de Eeuwige om hen in een gunstig daglicht te beschouwen en een welwillend oordeel te vellen.
- De tweede herinnering moest de Koheen Gadol zich voortdurend voor ogen houden. Hij vertegenwoordigde het gehele joodse volk. Elke edelsteen representeerde een stam van het volk. De grote verantwoordelijkheid om zich het integrale joodse volk te herinneren ten overstaan van God rustte op de schouders van de Koheen Gadol.
Katalysator
De stenen van de Koheen Gadol waren bedoeld als katalysator voor het activeren van wederzijdse herinnering. Om van God een liefdevolle benadering te vragen en aan de Koheen Gadol om als representant van álle joden op te treden. De stenen waren bedoeld om een spiritueel en emotioneel proces in werking te stellen.
Trigger
In het Jodendom is herdenken niet per se een moment van stilte (alhoewel dat natuurlijk niet uitgesloten is). Herdenken, herinneren vraagt erom in beweging te komen. In een ideale situatie triggeren herdenken en herinneren actief handelen.
Amalek bestrijden
Terwijl de tekst van Zachor deze Sjabbat zal worden gelezen gaan mijn gedachten naar Amalek. De aartsvijand die de bevrijde Hebreeuwse slaven sluw en gewetenloos van de achterzijde aanviel.
Was in de tijd van de Tempel Amalek het ultieme symbool voor het kwaad in het algemeen dat bestreden moest worden, ook in deze tijd kunnen wij Amalek bestrijden. Amalek staat voor goddeloosheid, immoraliteit en een geloof in dom toeval. Het volstrekt tegengestelde antwoord op Amalek is: de verbinding zoeken tussen de mens, ik, jij, wij en de de Goddelijke aanwezigheid in ons leven en de wereld.
Zó wordt Zachor niet alleen een passief herdenken maar een oproep tot actie.
Poerim
Het is geen toeval dat Zachor enkele dagen voor Poerim wordt gelezen, het verhaal waarin God niet wordt genoemd en het aan ons is of wij “de hand van God” zien in het verhaal.
Herdenk en…
Zachor roept ons op tot herinnering en vervolgens tot nadenken en tot actie ondernemen. Voor mij is herdenken daarom niet “herdenk”, maar “herdenk, en…”, omdat het echte herdenken pas begint als de twee minuten over zijn en je besluit wat met die gedachten te DOEN.
Geef als eerste een reactie