Hoogbegaafde Maxje en Heddy’s huis als een tempel voor velen

Maxje mocht niet met andere kinderen spelen, hij mocht niet op bezoek bij vriendjes of hen mee naar huis nemen. Want die kinderen konden wel iets ‘onder de leden’ hebben. Zo bang waren zijn ouders voor Max’ gezondheid door het te vroeg overlijden van zijn broer. 

Dit vertelt Freda Cohen Rapoport aan schilder Joram Baruch die de zesjarige Max Cohen vereeuwigde in Maxje mocht niks overkomen.  

Soms word je als eindredacteur echt geraakt door een verhaal. Dat gebeurde me bij Maxje en het vreselijke lot dat hem, zoals veel joodse kinderen, overkwam. 

In haar naschrift zegt Freda Cohen Rapoport: “Omdat ik van na de oorlog ben heb ik mijn familieleden waar mijn moeder veel over vertelde niet leren kennen. Zij hebben echter altijd een grote rol gespeeld in mijn leven.” En dat merk je: dit is een doorleefd verhaal karakteristiek voor de tweede generatie, de kinderen van overlevenden die opgroeiden met stilte, leegte, angsten en een onvoltooid verleden dat voelbaar is in alle mensen en alle dingen om je heen. 

Ilan Roos ging naar een lezing over het boek van David Wertheim Waar gaat het over als het over Joden gaat? Ilan is als uitgever van De Vrijdagavond verantwoordelijk voor deze krant en ik ben superblij dat hij zijn eigen stukken nu zelf kan plaatsen. De eindredacteur kon zich terugtrekken en het werk geheel overlaten aan de auteur, kol ha’kowod Ilan!

Intiem theaterzaaltje

Heddy Lester stierf 29 januari jl. op nog niet zo’n oude leeftijd (72 jaar). Wie kent haar niet in Nederland? De Mallemolen was voor mijn tijd, maar ik viel als een blok voor Heddy en haar ensemble tijdens een optreden in het intieme theaterzaaltje van het ApolloFirst Hotel. Dat hotel staat aan de Apollolaan, vlakbij de Beethovenstraat schuin tegenover het bekende verzetsmonument waar op 4 mei jaarlijks veel overlevenden komen. Heddy’s voorstelling eindigde een kwartiertje voordat de herdenking begon zodat het publiek samen met de theatermakers naar het monument kon lopen voor de twee minuten stilte.  

Redacteur Raya Lichansky vond een collega en goede vriend van Heddy Lester die zo kort na haar dood over haar wilde vertellen. Het is acteur Arie Cupé die niet alleen Heddy’s werk bewonderde, maar vooral haar persoonlijkheid als een Jiddische mama voor allen. 

Cupé: “Haar huis was een tempel voor veel mensen. Met drank en spijzen, met het pianospel door haar broer Frank en wijlen Nico van der Linden, gezang en vooral heel veel plezier. Lachen was voor Heddy een manier om moeilijkheden te kunnen overleven.”

Bondsdag

We zijn weer in de ’herdenkingsmaanden’. Twee weken terug kwam ik er vlak voor sluitingstijd van De Vrijdagavond achter dat de spreekster in de Bondsdag tijdens Holocaust Memorial Day de moeder is van een van onze auteurs… Het is Mirjam van Dam, de zangeres wiens programma Jewish Jazz door het hele land was te zien en waar ze een serie artikelen over schreef voor deze krant. Mirjam was bereid, vlak na terugkeer uit Berlijn, te schrijven over haar ervaringen in de Bondsdag. Hoe knap en rustig haar moeder Rozette Kats een lezing hield tussen de allerhoogste Duitse politici in. De hele speech is te bekijken via een link naar de website van de Bundestag. 

Enge adelaar

Aan de reacties merk ik dat dit verhaal helend is voor velen, ook voor mij, nu die enge zwarte adelaar in de Reichstag de sterke stem hoorde van Rozette Kats. Ik besef dat Duitsland zich echt inspant om lessen te leren uit het donkerbruine verleden en de slachtoffers het hoogste podium biedt. Deze keer ook voor de slachtoffers uit de LGBTIQ+ gemeenschap die Kats expliciet noemde en hun nagedachtenis eerde. 

Omdat ik vorige week, door al die belangrijke kopij, niet toekwam aan een Voorafje, nogmaals aandacht voor dit bijzondere artikel van Mirjam van Dam.

Joods verzet

Herdenking van de Sjoa kan niet zonder de rol te noemen van al die joden die op vele manieren verzet pleegden tegen de genocidale bezetter. Dat is ook typisch De Vrijdagavond: wij willen onderbelichte onderwerpen een podium geven, zeker bij zo’n belangrijk onderwerp waarbij joden een krachtige hoofdrol speelden. 

Jeroen Sprenger – tot voor kort voorzitter van de vereniging voor joodse genealogie – begint zijn serie over Joods Verzet met het boek van Ben Braber, zie de academische verantwoording bij deze studie eerder in De Vrijdagavond Joods Verzet tijdens de Sjoa.

De serie zal elke twee weken een andere persoon centraal stellen die op bijzondere wijze gestalte gaf aan het verzet. In deze eerste aflevering aandacht voor de binnenhuisarchitect Nol Bueno de Mesquita.

Onvermoeibare theaterproducent

Van de onvermoeibare theaterproducent Erga Netz kregen we een kijktip. Het is een stuk van het Repertory Theater gespeeld door het komische duo Iftach Ophir en Erez Drigues.

Geen Vrijdagavond is compleet zonder de Joods-Amsterdamse verhalen van Ephraim Goldstoff, diamantair en specialist oude juwelen. Die juwelen worden soms gekocht door vreemde gasten…

De parasja van deze week gaat over Jitro, de schoonvader van Mosjé. Het is een voornaam stukje uit de Tora want hierin worden de tien belangrijke voorschriften genoemd. Lody van de Kamp schrijft erover en u vindt zijn droosje (uitleg of interpretatie) onderaan de homepage in dat grote blauwe vlak. Vanaf vrijdag rond het middaguur want de auteur heeft even de tijd nodig om ze alle tien te bespreken.

Eén van de tien is ‘houdt je aan de sjabbat’. Zullen we dat in ieder geval doen?

sjabbat sjalom