Alles wat ons is overgeleverd, alle dingen, woorden, beelden, kleuren en tonen, dragen de sporen van geleden leed

Het nieuws denderde nog lang na dat een aanzienlijk deel van de jonge mensen in dit land geen idee heeft over de feiten van de Holocaust. 

Ze hebben geen les gehad, geen interesse in het onderwerp, of beide. Ze luisteren naar Arabische zenders of naar radio 1 zoals ik deed deze donderdagochtend. 

In het mediaforum, mijn favoriete radio-halfuurtje tussen tien en half elf, deed presentatrice Roos Adelman haar uiterste best om het onderzoek van de Claims Conference te debunken zoals dat heet. Debunken is ​​ontmaskeren of ontmythologiseren, dus ontdoen van valse kennis, maar nu gebruik ik het als neersabelen. Adelman, een ervaren journalist en programmamaker voor onder andere BNNVARA en BNR, gebruikte de meest krachtige woorden om te laten zien dat het onderzoek ondeugdelijk was. 

De vragen deugden niet, ze waren gesteld in het Engels, de leeftijdsgroep was raar, een statisticus had de uitkomsten direct in twijfel getrokken, het ging maar door. Adelman vroeg zich verbaasd af hoe ‘de media’ zoveel aandacht konden besteden aan zo’n slecht onderzoek. De twee hoofdredacteuren aan tafel Rennie Rijpma van het AD en Paul Jansen van de Telegraaf konden niet anders dan ook hun twijfels uitspreken, hoewel beiden ook zeiden dat het onderwerp ‘toenemend antisemitisme’ (waar het niet over ging) belangrijk was. Hoofdgast Jan Meeus, misdaadverslaggever bij NRC Handelsblad, wist het helemaal zeker: dit onderzoek klopte van geen kant, alhoewel hij er niets over had gelezen zo gaf hij toe.

De stemming was duidelijk: zoiets kan gewoon niet kloppen en indirect: het onderzoek komt van joden af dus is niet objectief… Daarna het nieuws van half elf met prominent het Israëlische leger dat negen Palestijnen had gedood waaronder een oude vrouw. Joden die oude vrouwen vermoorden. Tegen dit frame, dit kader waarin joden voorkomen, kan geen geschiedenisles op. Ik werd er miesj van. 

Salomon Bouman luisterde woensdag naar het ontluisterende nieuws over (het gebrek aan) kennis van de 18 tot 40-jarigen over de Holocaust. Hij schreef er heet van de naald een scherpe column over.

Ik kon er een passende foto bij plaatsen: van een lachende Anne Frank weerspiegeld in ruiten die eruit zien als tralies. De tralies krijgen de betekenis van onbegrip, ontkenning, ontluistering.

Gelukkig zijn er Nederlanders die met kennis, waardering en zorg omgaan met joodse onderwerpen. Wij zijn er trots op de krant te zijn waarin zij alle ruimte krijgen. Deze week krijgt theoloog Kees Kok ons podium om zijn van joodse kennis doordrenkte preek (ook al gebruikt hij het woord liever niet) voor ons blad uit te werken. Het gaat over het belang van tradities. In onze consumptiemaatschappij, zo ziet Kok met lede ogen aan, verworden tradities zoals de christelijke feestdagen tot koopmomenten. Of worden mythische verhalen geconstrueerd zoals over het ‘aangevallen Russische Rijk’ om dood en verderf te zaaien zoals nu in de Oekraïne. Adorno waarschuwde er al voor: Als elke traditie is uitgewist, begint de intocht in de onmenselijkheid. 

Filosoof Adorno (1903-1969):

“Want daarmee wordt het opeengestapelde lijden vergeten. Alles wat ons is overgeleverd, alle dingen, woorden, beelden, kleuren en tonen, dragen de sporen van geleden leed.” 

Aan de hand van de Italiaans-Joodse schrijfster Natalia Ginzburg redt Kees Kok het humane doorgeven van tradities. Dit is de dertigste bijdrage aan deze krant van Kok die voornamelijk schrijft over zijn specialisme Duits-Joodse schrijvers van de twintigste eeuw. Op naar de volgende dertig Kees!

Onze medewerker museologie Paul Ariese bespreekt het ANU museum in Tel Aviv. ANU, ani? Wie? Ja wij, ons. Het is de nieuwe naam van Beth Hatefutsoth dat een totale vernieuwing onderging. Het gaat nu over Joodse identiteiten, laat beroemde joden zien (zoals in een wat triomfantelijke animatiefilmpje – opgenomen in dit artikel), laat materieel erfgoed zien van toen en nu, hier in de diaspora en daar in Israël.

Wij hebben geen onderzoek nodig om ons te wijzen op gebrek aan kennis. Wij vijzelen onze kennis op, we lezen erover elke week weer, week in week uit.

Zo blijkt de parasja van deze week een verwijzing te bevatten naar de tradities van de oude Egyptenaren. Het ging over hun Farao met dat zware, zware hart. 

De Holocaust met een hoofdletter H is voor ons de Shoah, de onvoorstelbare op industriële wijze vernietiging van baby’s, kinderen, mannen en oude vrouwen door onze ‘hoogontwikkelde’ buren die zich lieten meeslepen door valse mythen en profeten. 

Laat de Nederlandse jongeren zich verstaan tot alle dingen, woorden, beelden, kleuren en tonen die de sporen dragen van geleden leed. Dan zullen zij gewapend zijn tegen nieuwe valse profeten en het vele fake nieuws dat de wereld overspoeld. 

Vergeet het eventjes, haal diep adem, tel tot vijf, de sjabbes is nabij.

sjabbat sjalom