Onorthodoxe rabbijnen, een Taai-land en terugkerende wolven

deze week in de vrijdagavond

logo Vrijdag vooraf

Opperrabbijn Dünner vond het essentieel dat de studenten aan het seminarium ook een gedegen profane opleiding zouden krijgen. Die beweging was al ingezet voor zijn komst, maar werd door Dünner sterk bevorderd, zo schrijft Ruben Vis is zijn bespreking van Jaap Colthofs uitvoerige biografie Joseph Hirsch Dünner, de rebelse opperrabbijn. De bronteksten, Misjna, Talmoed en Tosefta benaderde Dünner (opperrabbijn van Amsterdam en Noord-Holland van 1872 tot zijn dood in 1911) op een wijze die vooral onorthodox was en daarom in kringen van de traditionelen met argusogen werd beschouwd, zo concludeert Vis, in het dagelijks leven secretaris van het Nederlands Israelitisch Kerkgenootschap, hoeder van dit traditionele jodendom. 

Dünner was belangrijk voor het ontstaan van een specifiek Nederlands jodendom en daarom hechten wij er hier bij De Vrijdagavond veel belang aan. En zijn we vereerd dat de kenner van dit traditionele jodendom Ruben Vis het boek van Colthof voor ons bespreekt.

Een andere kenner van dit Nederlandse jodendom, Channa Kistemaker, vindt een bruidstefille, een gebedenboek voor een bruid, dat een lange reis aflegde voordat het een onderkomen vond in haar Mokumse Geniza, de bewaarplek voor deze locale religieuze handboeken. Als een echte Tefillevorser ontdekt Kistemaker bruid en bruidegom en ontsluit nog meer footprints.

In het feuilleton vliegen de Talmoedteksten ons om de oren. Leibel, de jesjiewebocher, zegt tegen zijn profaan geworden vriend:

‘Zelig, hou je mij nu voor de gek? Of heb je mij al die jaren voor de gek gehouden? Hoe is het mogelijk dat je al deze teksten zo paraat hebt, nadat je er jaren helemaal niet naar om hebt gekeken?’

Horen we de visie van de auteur, rabbijn Lody van de Kamp, als hij zijn protégé laat zeggen:

‘Laten het dan deze woorden van die geleerde rabbijnen van lang geleden zijn die op deze ingewikkelde wereld hun eeuwigheidswaarde blijven houden.’

Talmoedgeleerde Leo Mock bespreekt de parasja van de week en koppelt het sterven van aartsmoeder Sarah aan de Akedah van haar zoon Jitschak, want “haar ziel ontvloog haar” toen zij het bericht ontving dat haar zoon bestemd was voor de slacht. Zoals we weten greep God in en riep Sarah’s man Awraham, die Jitschak bijna had geofferd, tot de orde: “Doe die jongen geen kwaad! (‘Strek je hand niet uit naar de jongen…’).” Veel onderling gedoe in de Torah, maar, zo concludeert Mock “de ‘weg van de wereld’ (derech eretz) gaat vooraf aan de Torah, zegt men dan ook elders in de traditie…”

Jonathan Gill ontdekte op zijn reis door Zuidoost-Azië een merkwaardig mensensoort dat een wonderlijke weg aflegt. Gill kende Thailand alleen uit de Van Woustraat waar een goed Thais restaurant zit. Nu trekt hij een maand lang door het land van de gouden Boeddhabeelden. Zijn verbazing over de verering van deze beelden wordt nog groter als hij Woody-Allen-look-a-likes tegenkomt die knielen voor deze beelden. Het zijn JewBu’s, Jewish Buddhists, op zoek naar een universele, vergevingsgezinde god ofwel een jodendom zonder de theologische inhoud, zo concludeert Gill. Zijn reis door een Taai-land laat vooral het contrast zien met de eigen wereld. 

Het spanningsveld tussen mens en natuur komt voorbij, tussen mieren en mensen, over eetbare sprinkhanen en teruggekeerde wolven in een uiterst boeiende bespreking door Aviva Pels van de essaybundel Wolven op het ruiterpad van evolutiebioloog Tijs Goldschmidt. Is schaamte een onderscheidende emotie van mensen, vraagt de bioloog zich af als hij kijkt naar het bekende Schaammeisje van Marlene Dumas.

Salomon Bouman verbaast zich erover dat volgens de laatste cijfers 15.000 Israeli’s vluchten boekten naar Qatar om met eigen ogen de wereldkampioenschappen voetbal te volgen. Dit ondanks het feit dat Israel zelf niet aan het toernooi deelneemt, en ondanks de wetenschap dat Qatar een pro-Iran en pro-Hamas land is zonder diplomatieke betrekkingen met Israel. Ligt een mini-München op de loer? Lopen de fans een onverantwoord risico in het oliestaatje?

Dat de mensenrechten geen rol speelden bij de slavenbouw van de stadions leidt niet tot kijkschaamte zo lijkt het wel in Israel. Hier wel? We gaan het zien, of juist niet… 

sjabbat sjalom, veel leesplezier en wellicht kijkplezier

Over Bloom 158 Artikelen
Achter Bloom gaat Wanda F Bloemgarten schuil. Socioloog en wetenschapsjournalist, onder meer Elsevier Science Publishers. Voor het NIW ontwikkelde zij de academische rubriek Periodica Judaica. Liefhebber van swingende diensten, actuele kunst en minimal music. Lid van NIHS/Amos en twee tennisclubs. Mede-oprichter en eindredacteur van De Vrijdagavond.

Geef als eerste een reactie

Geef een reactie

Uw e-mailadres wordt niet gepubliceerd.


*