We beginnen vrolijk deze week. Als iemand aanbelt en door de intercom de naam noemt van een wereldberoemde Amerikaanse filmster, dan denkt iedereen ‘geintje’, nietwaar? Gelukkig neemt Ephraïm Goldstoff de gok en laat het gezelschap boven komen.
Channa Kistemaker haalt Hegel erbij om het verschil te laten zien tussen een geschiedschrijving gebaseerd op strijd – wie wint heeft de macht – en een geschiedschrijving die laat zien hoe iets goeds tot stand komt. In een boek over Sjoel West nog wel, die kleine sjoel zonder machloukes (Jiddisch voor gedoe, narigheid), aldus Kistemaker.
Meer Jiddisch deze week in De Vrijdagavond, en wel van een nieuwe auteur: Jacob van der Wijk. Deze meester-jiddisjist is ondanks zijn gevorderde leeftijd nog altijd als violist te bewonderen in Trio BarMazl (Geluksvogel) om, zoals hij schrijft “de schoonheid (en de gein) van de Jiddische cultuur te delen.” In Westerbork maakte hij kennis met dit ‘koosjere’ Nederlands. Een taal die “destijds door het joodse proletariaat (olewesjolem) van Amsterdam werd gesproken.” Welkom Jacob, we hopen vaker van je pennenvruchten en je Jiddische nesjomme te kunnen genieten.
Nog een nieuwe auteur deze week: Renée Simons. Deze kunsthistorica ontving de nagelaten schilderijen van haar oudtante Hendrika van Gelder. Zij schrijft over haar consciëntieuze zoektocht naar het leven en werk van deze tante die, zoals zovelen uit Mokum, in Sobibor werd vermoord. Die zoektocht kreeg een enorme impuls toen zij las over Hendrika’s atelier in het verslag van Joseph Gompers in De Vrijdagavond. Hoe dat kan?
Gompers was de kunstcriticus van de vooroorlogse De Vrijdagavond (1924 – 1932), een kwaliteitskrant vol cultuur en ander ‘koosjer leesvoer’ waar we nogal vermetel deze online krant naar hebben vernoemd.
Renée Simons illustreert haar verhaal met de meesterlijke portretten van deze onafhankelijke, sterke vrouw, haar tante Riek. Renée, we kijken uit naar het tweede deel van dit goed gedocumenteerde verhaal.
Eric Ottenheijm hebben we al eerder leren kennen met zijn analytische observaties in Jeruzalem. Hij logeerde deze zomer in een charedische (strikt orthodoxe) wijk. Een paar generaties geleden was deze wijk nog “het hart van de seculiere zionisten. Daaronder de ouders van Amoz Oz die om de hoek van mijn hotel woonden in Amos Street nummer 18.” In Ge’ula wordt nu vooral Jiddisch gesproken, en Engels, talen van de diaspora en niet modern Hebreeuws, de taal van de trotse seculiere zionisten. Synchronisch ziet Ottenheijm hoe de ooit zo rommelige en kruidig ruikende Machane Yehuda (markt) nu dezelfde trends heeft als de Albert Cuyp in Amsterdam: biercafés, streetfood, vegan en luxe wijnbars. Het zijn veranderingen die Ottenheijm aan het denken zetten: “Dit land draagt de diaspora in haar ziel, en Europa krijgt hier, in het Midden Oosten, nieuwe betekenis.”
Zo kort na de Israëlische verkiezingen zal menig lezer denken: of volgt Europa de ruk naar rechts die we al langer zien in Israël en de Verenigde Staten? Is de democratie in de hele Westerse wereld aan slijtage onderhevig en is het denken in mensenrechten marginaal aan het worden? Salomon Bouman vreest van wel. Hij ziet het etnisch-nationalisme winnen: “Het is het begin van een fundamentele verandering van Israël naar een meer nationalistische, dieper Joodse en anti-Arabische natie.”
Eerst maar even afwachten of er überhaupt een meerderheidsregering te vormen is, schrijft Hanna Luden in een gedetailleerd overzicht van de partijen die zich mengden in de verkiezingsstrijd.
Leibel Lubelski, de Belgische vriend van Zelig Zelmanovitch, blijkt ernstig ziek te zijn. Hij heeft een forse knobbel in de hals. En laat zijn vriend nu net nek- en hals specialist zijn. Daarom wil Leibel alleen door hem worden behandeld. Immers, als je de beschikking hebt over een ingenieur, dan neem je toch geen timmerman?
We modderen maar wat aan hier op onze planeet die in vuur en vlam staat. “Waarom staat G’d toe dat mensen Zijn wereld vernietigen?” vraagt Avraham radeloos aan G’d. “Waarom grijpt Hij niet in om het vuur te doven?” Parasja-uitlegger van de week, de in Den Haag wonende Lubavitcher rabbijn Shmuel Katzman, is hoopvol. Al die ellende is mensenwerk. En mensen zullen het moeten oplossen.
Katzman: “De wereld kan worden teruggebracht naar het harmonieuze en heilige paleis zoals het vanaf het begin was bedoeld”.
Laten we ons daaraan maar vasthouden deze sjabbat. Zonder machloukes en met een vredige nesjomme.
Geef als eerste een reactie