Weet tegenover wie je staat

‘Weet tegenover wie je staat’, luidt de tekst op zovele Arken waar Tora-rollen in staan. Deze simpele zin, zo schrijft Daniel Borin, geeft ons veel verantwoordelijkheid. We zijn zowel toeschouwer als degene die wordt geobserveerd, we zijn zowel rechter als degene die wordt berecht. Borin schrijft dit veel mooier en compacter op. In het Engels, dat wel. Hij kwam met een originele overdenking voor aankomende Jom Kipoer, afgewisseld met prachtige chazzanoet (onder meer het Ashmanu) uit zijn Londense sjoel. Lees en luister, wat zijn we toch bevoorrecht met dit digitale magazine waar een heel synagogaal koor in kan… 

Meer Engels deze week. Feestelijk, want de Israeli cultuur bloeit in Nederland als nooit tevoren, mede dankzij producer en auteur Erga Netz. Zij vertelt enthousiast over de komende programma’s van het Israel Stage Festival.

In Israël zelf zijn verkiezingen aanstaande. Salomon Bouman is weer scherp, gaat geen taboe uit de weg en schetst de grote uitdagingen waar het land voor staat in ‘Emotionele diepte van het Israëlisch-Palestijnse conflict bepaalt naderende verkiezingen’.

Bij de geboorte van het volk Israël zo’n 3250 jaar geleden voelt Mosjé dat zijn tijd erop zit. We zijn bijna aan het einde van zijn Vijf Boeken. Mosjé aarzelt en raakt in dispuut met HaShem, de Eeuwige. De Amsterdamse rabbijn Joram Rookmaaker concludeert uit dit verbale gevecht met de Eeuwige: “Deze dialogen geven een diepte aan de tekst waardoor Mosjé meer mens wordt. En juist dat is nodig om ons ook te laten inspireren door hem: een krachtig leider met een duidelijk moreel kompas.”

Mag het?

Artikelen in het Engels mag, zo besloten we ooit. Liever niet, maar we merkten dat er teveel rijkdom in de tekst verloren gaat als de vertaling wordt gedaan door een niet-professionele vertaler. Dan liever het origineel, en ja, we lezen allemaal een beetje Engels, toch? 

“Mag het ook zonder hoofdletters?”, vroeg Eva Elbaum. Dat is lastiger, want we proberen zoveel mogelijk de typografische eenheid te bewaken in deze toch al overvolle krant. 

Na ampel beraad zeiden we: neen, het mag niet zonder hoofdletters of met alleen maar hoofdletters. Tenzij je kunstenaar bent en zwaait met het ultieme argument: “mag het zonder hoofdletters want daar hou ik niet van. of wijk ik dan teveel af van de mensheid’?

ach lieverd, wijken we niet allemaal af van de mensheid? we houden van jouw kleine lettertjes, lieve schilderijen en vette hoofdletters die uitschreeuwen: ALLE RUST VAN DE WERELD. 

De prof zit in ‘Barak Zelmanovitch’ zoals hij zijn onderkomen noemt waar hij ondergedoken zit voor zijn eigen veiligheid. Nek- en halschirurg Zelig Zelmanovitch is naar België verhuisd en wordt daar serieus bedreigd: “Het gaat om een groot netwerk dat zich bezighoudt met afpersing, bedreiging, ontvoeringen en nog heel veel meer van dit fraais.” Dit alles lijkt te maken te hebben met vergelding uit de zwartste jaren van de twintigste eeuw.

Inkeer en verzoening

De oorlog is nooit ver weg in De Vrijdagavond, hoezeer we ook ons best doen om de joodse cultuur en ons rijke erfgoed in het zonnetje te zetten. Velen van ons liepen in die donkere tijd zware beschadigingen op, direct als overlevende of indirect via doorgegeven angsten, nachtmerries en nimmer ‘alle rust van de wereld’ voelen. 

Vorig week schreef Tamar Lange in haar essay over het proces van Teshuwa (inkeer) en verzoening waar het op Jom Kipoer om gaat. Dit jaar valt Grote Verzoendag op 3 en 4 oktober, van dinsdagavond totdat de schemering inzet op woensdag. 

Tamar Lange: “Tijdens de dienst op Jom Kippur worden diverse zonden en overtredingen expliciet benoemd. Hiermee erkennen we dat we allemaal imperfect zijn.” Zij vervolgt: “Het spreken over Teshuwa (inkeer) en verzoening is minder gebruikelijk”.

“We wensen elkaar Shana Tova (tikatwoe) en Gmar Chatima Tova: dat we mogen worden ingeschreven voor een goed nieuw jaar. We wensen elkaar ook vaak een goede vasten. Maar we vragen niet: Hoe gaat het met jou met de verzoening? Daar sturen we elkaar geen wensen over. Wellicht is het te intiem of heerst er een zeker taboe of lading op dit onderwerp.” 

Laten we daar eens over nadenken deze Grote Verzoendag.

Gmar Tov, een Gitte Kvittel en een fijne aanbijt*. 

cover: collage gebaseerd op schilderij van Eva Elbaum

*Gmar Tov: goede afsluiting van de hele periode van Tesjuwa van Elul tot en met Jom Kippur op 10 Tisjri

Gitte Kvittel: dat je goed mag worden ingeschreven