In de politiek lijkt het tegenwoordig niet meer te gaan over rechts en links. Ook niet in Israel, waar tegenwoordig de tegenstelling rechts-links weinig te maken heeft met ideeën over het verdelen van welvaart, en alles met de relatie tot de grenzen van het land. Nog sterker dan het geval is in Nederland, is jezelf identificeren als ‘rechts’ of ‘links’ inmiddels een identiteitskwestie – het gaat om de groep waartoe je behoort.
niet links
Netanyahu, zelf rechts-libertijns en aanhanger van de absolute vrije markt (hoewel hij tijdens de coronacrisis ‘het volk’ met miljoenen spekte), spreekt over het “rechtse kamp” die hij zet tegenover “links”. Echter, er zijn in het kamp dat Netanyahu als ‘links’ karakteriseert meerdere partijen en personen die zichzelf absoluut niet als links zien. Sterker nog dat zijn zij ook niet. Het ooit zo linkse Israel, waar Mapai – zoals de Partij van de Arbeid toen heette – de lakens uitdeelde, is inmiddels veel minder links.
De partij van minister van financiën Lieberman is hier een goed voorbeeld van. Dit is een Poetinistische partij die veel aanhangers heeft onder de voormalige Sovjetburgers die na de val van de Sovjet-Unie in de jaren 90 naar Israel emigreerden. Zij vertonen een grote afkeer van alles wat naar ‘socialisme’ riekt.
Ook Yesh Atid, de partij van demissionair premier Lapid is een bij uitstek een centrum-liberale partij. De linkse partijen in de Knesset zijn de Israelische Partij van de Arbeid en Meretz, die sterk op onze GroenLinks lijkt. (Ook in Israel wordt gesproken over samengaan van deze twee, sterk verzwakte partijen). Israel heeft een communistische partij – HADASH. Deze maakt deel uit van de Gezamenlijke Arabische Lijst. De kiezers op Netanyahu’s Likoed, die zich trots rechts noemen, hebben op sociaaleconomisch gebied vaak wel degelijk een linkse agenda, en lijken wellicht op de stemmers van de PVV.
Dit geldt in nog grotere mate voor de achterban van de twee orthodoxe partijen – Shas en Verenigd Torah Jodendom (VTJ) – samen goed voor 16 zetels in de huidige Knesset. Hun kiezers hebben vaker een lagere sociaaleconomische positie en tonen weinig tolerantie voor andere groepen. En, net als DENK in Nederland, zijn ook niet alle Arabische partijen links, maar worden zij vaak zo gepositioneerd als zijnde partijen die een minderheidsgroep vertegenwoordigen. Coalitiepartij Ra’am bijvoorbeeld vertegenwoordigt een zeer conservatieve, moslim-religieuze achterban die zich fel keert tegen de erkenning van homoseksualiteit. In deze strijd verbonden zij zich met beide Joods-orthodoxe partijen.
Haviken en Duiven gaan samen in De Nationale Eenheid
Aanleiding voor deze uitgebreide verhandeling over de Israelische politieke partijen (en ik heb niet eens alle partijen genoemd) is de vorming van – opnieuw – een gloednieuwe Israelische partij. Deze partij is gevormd met het oog op de aanstaande verkiezingen op 1 november. Centrumpartij Blauw-Wit van voormalige stafchef en huidige minister van Defensie Gantz ging eerst samen met de uitgesproken rechtse partij Nieuw Hoop van minister van Justitie Sa’ar – een stap die vele mensen verbaasden. Terwijl Gantz het afgelopen jaar de inwoners van nederzettingen stevig aanpakte en het contact met de Palestijnse Autoriteit en zijn president Abbas verstevigde, staat Sa’ar bekend als een echte havik – een uitgesproken voorstander van annexatie van Judea en Samaria. Nu richten zij samen voor komende verkiezingen een nieuwe partij op De Nationale Eenheid. Op de derde plaats van de kandidatenlijst staat voormalig stafchef van het leger en nieuwkomer in de politiek Gadi Eisenkot.
Eisenkot kiest voor Blauw-Wit-Nieuw Hoop
In Israel is lang gespeculeerd over de vraag of Eisenkot de politiek in zou gaan, maar ook voor welke partij hij zou kiezen. Hij sprak met leiders van verschillende partijen uit een breed politiek spectrum: de Arbeiderspartij, Yesh Atid (de Israelische D66) en andere. Zijn keuze voor Blauw-Wit-Nieuw Hoop illustreert het einde van de tegenstelling tussen rechts en links, of, als u wilt, tussen Haviken en Duiven. Een van Gantz’s vertrouwelingen – minister Chilik Troper – zei hierover: “het conflict zullen we op korte termijn niet kunnen oplossen. Echter, we kunnen elkaar wel degelijk vinden in maatregelen om het conflict – of beter gezegd de impact ervan op de inwoners van het land Palestijns én Joods – te verzachten”.
Eisenkot was tot 2019 stafchef van het leger en wordt alom gewaardeerd. Hij is een zeer uitgesproken aanhanger van ‘scheiding van de Palestijnen’. Deze visie deelt hij hoogstwaarschijnlijk met zijn nieuwe partijleider Gantz, hoewel de laatste zich hierover niet expliciet heeft uitgesproken. Gantz onderhoudt nauwe contacten met de Palestijnse Autoriteit en zijn president Mahmoed Abbas.
In zijn korte toespraak waarin hij zijn toetreding tot de politiek en de partij De Nationale Eenheid bekendmaakte, ging Eisenkot in op het gevaar van een binationale staat die hij als een bedreiging voor het Zionistische project ziet. “We moeten streven naar vrede – vanuit onze kracht”, stelde hij, een stelling waarmee niemand het oneens kan zijn… De toenaderingen tot Arabische- en moslimlanden in de regio juicht Eisenkot toe en is een koers die voortgezet moet worden.
Zeg weinig, doe veel
“Zeg weinig, doe veel”. Deze zakelijke en impliciete sneer naar Netanyahu was echter de kern van zijn boodschap. Eisenkot sprak verder over de noodzaak om “een waardig leiderschap te kiezen, die jullie – de burgers – als eerste prioriteit zien”. Zijn keuze voor Gantz, zijn commandant in het leger, verklaart hij ook vanuit de motivatie om “het kamp dat staat voor waardigheid en verantwoordelijkheid te leiden naar een (verkiezings)overwinning”. De Hebreeuwse naam van de partij – Hamachane Hamamlachti – is onvertaalbaar. Het impliciet waardigheid, respect en goed bestuur.
Eind Juli verklaarde minister Shaked (Yamina) een fusie aan te gaan met de fractie Derech Eretz. De nieuwe partij zal gaan heten ‘De Zionistische geest’. Een uitgesproken rechtse partij. Leiders Shaked en Hendel verklaarden echter alleen toe te treden tot een “brede coalitie van Nationale Eenheid”, waarin alle ‘zionistische partijen’ deelnemen. Zij willen niet afhankelijk zijn van Arabische partijen. Beide zijn lid van de huidige coalitie, wiens bindende factor “Niet-met-Netanyahu” is, vanwege het corruptieproces dat tegen hem loopt. Voor Shaked was dit eigenlijk nooit een issue, terwijl dit voor Hendel juist zeer belangrijk is.
meerdere verschuivingen verwacht
Zij stellen dat de krappe meerderheid een recept voor politieke instabiliteit is, zoals bewezen met de val van de huidige coalitie na een jaar. Wellicht is het relevant dat ook de orthodoxe partij VJT zich niet als Zionistisch kenmerkt. Deze week bleek een fusie bij Israel’s extreemrechtse politieke flank (voorlopig?) te zijn mislukt. Smotritch van de religieuze zionistische partij en Ben-Gvir (van de Kahanistische partij Ozma Yehoedit = Joodse Kracht) konden het niet eens worden over een gemeenschappelijke lijst. Tot 15 september kunnen partijen zich inschrijven voor de komende verkiezingen. Ik verwacht dat we nog meerdere verschuivingen gaan zien.
cover: westelijke muur, foto CIDI
Geef als eerste een reactie