Wat zijn de kenmerken van het Joodse alledaagse leven vanaf de eerste Joodse inwoners van Utrecht? En hoe ontwikkelt de gemeenschap zich, ook voor tijdens en na de oorlog?
Dit zijn enkele onderzoeksvragen in het onlangs verschenen boek Joods Utrecht. Het is een prachtig, zorgvuldig en veelomvattend overzichtswerk, geschreven door Els Boon en Han Lettinck. Het biedt een leidraad om eerdere Joodse inwoners van Utrecht te leren kennen.
De auteurs richten zich enerzijds op internationale historische ontwikkelingen op politiek, sociaal economisch en cultureel gebied. Anderzijds worden ook individuele kronieken uiteengezet, waardoor de lezer op beeldende wijze wordt meegenomen in het Joodse dagelijks leven in verschillende tijdperken vlak voor en na 1900 te Utrecht.
bouwkundige technieken
Op deze wijze wordt een betekenisvol geheel geschetst met oog voor detail. Geografische kenmerken, bouwkundige technieken en genealogische achtergronden worden met gemak op logische wijze met elkaar verbonden. Af en toe worden bijzonderheden zo gedetailleerd omschreven en uitgelegd dat de lezer zich even verbaasd kan afvragen in welk boek hij of zij zich waant: een boek over bouwtechnieken en de verschillende fysische eigenschappen van de bouwmaterialen misschien?
gevel Utrechtsche Hypotheekbank rond 1900. Ontwerptekening van P.J. Houtzagers, 1900 (Het Utrechts Archief)
Het boek biedt verrassende inkijkjes in politieke besluitvorming en hoe de politieke keuzes zich vertalen in de praktijk voor de Joodse gemeenschap in en om Utrecht. Hoe Napoleon bijvoorbeeld door een arrogante houding en een antisemitische uitspraak alle opbouwende bestuurlijke stappen van zijn broer Lodewijk teniet weet te doen.
Het doorzettingsvermogen van de bestuurders binnen de Joodse gemeenschap en de veerkracht van de Joodse inwoners van Utrecht zijn hierbij prijzenswaardig.
Isaac E. van Lier
Verscheidene Joodse families worden uitgelicht vanwege kennis, inzet en werkzaamheden binnen een vakgebied. Met name de familie Van Lier is hierin opvallend aanwezig binnen bestuurlijke kringen van de Joodse gemeente en later ook binnen bestuurlijk Utrecht. Zij is één van de eerste families die zich wensen te vestigen in Utrecht. Isaac E. van Lier (1741-1804) was de eerste en kreeg hier in 1789 toestemming voor. Er zijn meerdere aanvragen voor volledige burgerrechten nodig (ingediend door Van Lier) om deze uiteindelijk te verkrijgen.
Diverse Van Liers vervulden vanaf de oprichting van de Joodse Gemeente verschillende functies binnen het bestuur. Zij zetten zich in om op een gelijkwaardige wijze deel te nemen aan de maatschappij en streven naar gelijke rechten. Het is ook een lid van de familie Van Lier die een verzoek tot actief kiesrecht voor Joden indient bij het bestuur van Utrecht. Omstreeks 1900 is Lambertus van Lier zowel wethouder als de eerste Joodse loco-burgemeester van de stad Utrecht en tevens oprichter van De Utrechtsche Hypotheekbank. Hier is middenin de stad nog een plaquette van te vinden.
Naast bovengenoemde plaquette, zullen lezers die bekend zijn met Utrecht, vele vermaarde fabriekspanden, bedrijven en roemrijke winkels, welke zo tekenend zijn voor Utrecht, herkennen. Allen opgebouwd en ontwikkeld door eerdere Joodse inwoners van Utrecht.
Kortom, Joods Utrecht is een veelzijdig boek dat haar onderzoeksvragen uitgebreid weet te behandelen en ondanks de behoorlijke omvang, elke keer boeiend weet te blijven.
Joods Utrecht, door Els Boon & Han Lettinck
Uitgeverij Matrijs ISBN: 978-90-5345-584-5
652 blz. € 49.95 (incl. verzendkosten)
cover: Interieur met in het midden de Heilige Arke van het Broodhuis aan de Springweg, voormalige synagoge in Art Decostijl (foto Arjan den Boer). Meer info Duic
Geef als eerste een reactie