Fietsen in Tel Aviv en een ontdekkingstocht door Joods Massachusetts. Een echt zomernummer dacht ik toen de eerste kopij binnenkwam. Heerlijk licht en luchtig.
Echter zelfs in deze zomermaand glipt de oorlog een Joods blad binnen. Die oorlog toen, het eindeloze conflict in en rondom Israël, de oorlog nu in het Oosten van Europa.
Laten we eerst maar de zwaarte ingaan, daarna de lichte kost voor de sjabbes begint.
De prof in onze feuilleton weigert de prestigieuze vernoeming te aanvaarden van de bibliotheek van het Cornell Medical College. Hij stelt voor zijn naam te verwijderen en te verwijzen naar de barak in Buchenwald waar hij zijn eerste stappen zette als medicus. Met een uitgespaard stukje brood en een halve koolraap kon hij het leven verlengen van een medegevangene. Zijn ex-vrouw, vrij van oorlog en geweld geboren en getogen in de Verenigde Staten, ontploft als zij dit hoort: “zelfs dat gun je je eigen kinderen niet!”.
Geestloze machtsstructuur
Satire houdt op waar vernietiging begint. Na Hitlers machtsovername ziet de fameuze columnist avant la lettre Karl Kraus de “brutale en geestloze machtsstructuur aan de andere kant van Duitse grens”. Daar kon zelfs hij met zijn scherpe geest niets mee of tegen beginnen. “Geweld is geen onderwerp voor polemieken, waanzin geen onderwerp voor satire”, aldus de in Wenen wonende Kraus. Onze specialist Duits-Joodse literatuur Kees Kok analyseert het werk van deze Oostenrijkse auteur en satiricus in een ongenadige profeet.
De Joodse Kraus bekeerde zich tot het katholicisme, maar moest in 1915 constateren: “Wat kan uit een wereldoorlog worden geconcludeerd? Niet meer dan dat het christendom te zwak was om hem te voorkomen”. Kraus voorspelde wonderwel de grote vernietigingsoorlog die drie jaar na zijn overlijden in 1936 uitbrak.
Wie nu hoort hoe Russische soldaten verwoestend en verkrachtend door Oekraïne trekken hoort weer de stem van Karl Kraus. Ook in Moskou hield de Grieks-orthodoxe kerk waanzinnig geworden politici niet in toom en worden zelf-gecreëerde vijanden ontmenselijkt.
Tegenwicht
Na de grote vernietiging leek er met de oprichting van de staat Israël rust te komen voor de overlevenden. Die hoop duurde bijna twee decennia. Na de Zesdaagse Oorlog in 1967 kreeg Israël strategische betekenis in de Koude Oorlog en wel als tegenwicht van de Russische invloed in het Midden-Oosten. Deze situatie uit 1967 bepaalt nog altijd de verhoudingen, aldus Salomon Bouman in zijn beschouwing: Israëls greep op Judea en Samaria blokkeert de twee-staten oplossing.
Stoere mannen
De zwaarte houdt niet op deze week, hoewel soms geheel als vrije keuze. Vier stoere mannen wagen zich aan de tijdrit en de wegkoers op de Maccabiah die op 12 juli losbarst. Ilan Roos verkeerde even in de illusie mee te kunnen fietsen met deze gespierde torso’s. Hij werd echter steeds vaker gelost en moet zich beperken – gelukkig voor ons – tot schrijven over fietsen.
De Vrijdagavond heeft een paar zwaargewichten (neen niet letterlijk, we doen niet aan bodyshaming) in huis. Het zijn intellectuelen van naam waaronder talmoedisten, jiddisjisten, specialisten Joodse literatuur en filosofen. Sommigen schrijven in vloeiend Nederlands, anderen houden het bij hun landstaal. En dat vinden we eigenlijk wel prima. We hebben inmiddels al dertien artikelen geplaatst in het Engels en daar komt vandaag nummer veertien bij.
Kunst en avontuur
Het is een licht zomerverhaal vol kunst en avontuur in de staat Massachusetts in de USA, geschreven door een befaamde wetenschapper Joodse Vrouwenstudies Shulamit Reinharz. Zij beschrijft een vrolijke tocht met haar reisvriendin Viva. Omdat uw eindredacteur ook één van haar reismaatjes is, en wel als Shula ergens in Europa voor een spreekbeurt moet zijn, vroeg ik haar in januari om voor De Vrijdagavond een commentaar te schrijven over het merkwaardige anti-feminisme van de specialist Joodse literatuur Ruth Wisse. Nu benaderde ze mij voor haar reisverslag. Ik weet dat je op zo’n reisje, al duurt het maar een paar dagen, verzekerd bent van de meest onverwachte avonturen en ontmoetingen. Never a dull moment with Shula, welcome to The Friday Eve!
In de VS leerde ik – toen ik daar in de jaren negentig regelmatig kwam – dat wie Joods leven wil meemaken zonder herinneringen aan oorlog, vernietiging en andere ellende, vanuit Europa naar het Westen moet kijken. Daar ontdekte ik deze week, dankzij Shula’s trektocht door Massachusetts, de Berkshire Jewish Voice. Berkshire? Ik heb geen idee waar dat ligt. En dat zegt des te meer. Hoe zelfs in een tamelijk onbekende regio aan de Oostkust van de VS zo’n onbevangen Joods en zelfs jiddisch leven bestaat maandelijks vastgelegd in een blad vol cultuur, lernen, Joodse wijsheid, community actie en plezier.
Joodse Stem
Laten we deze sjabbat lekker gaan bladeren in deze Joodse Stem van Berkshire, ver weg van oorlog(en), vrij van ellende. Of zoals Ruben Bar-Ephraïm, rabbijn en auteur van de parasja-van-de-week, schrijft:
“Er is een tijd voor elke zaak onder de hemel. Een tijd om je zorgen te maken, een tijd om je te verheugen. En er is een tijd om te doen wat mogelijk is voor de wereld, voor elkaar en voor jezelf”.
sjabbat sjalom
Geef als eerste een reactie