Leiderschap is het actuele thema. Ongeacht over welk maatschappelijk thema we spreken, van Oekraïne tot Trump, van stikstof tot Toeslagenaffaire, uiteindelijk komt het gesprek doorgaans uit op dezelfde diagnose: er is een leiderschapscrisis. Een curieuze conclusie omdat die suggereert dat de leider of leiders almachtig zijn om een situatie te maken of te breken. Daarbij is het ook wat al te gemakkelijk, omdat als de leiders het verkeerd gedaan hebben, de ‘volgelingen’ vrijuit lijken te gaan.
Dat een leider – in welke context dan ook – niet weg mag lopen voor verantwoordelijkheid, lijkt me evident. Hij of zij wordt doorgaans vorstelijk (pun intended) beloond voor het nemen van risico’s op deze positie en mag daarvoor ter verantwoording worden geroepen. Waarbij wat mij betreft ‘verantwoording afleggen’ iets anders is dan een zo goed mogelijke smoes verzinnen waarom je niet hebt gedaan wat wel van je verwacht had mogen worden.
van alle tijden
Leiderschap ter discussie stellen is van alle tijden, dat bewijst parasjat Korach wel. Korach gaat er direct hard in, als hij in de woestijn uithaalt naar Mosje en Aaron met de opmerking: “zo is het genoeg, waarom stellen jullie je boven het volk, want we zijn toch allemaal kedosjiem (heiligen)”. Hij doet dit nadat het volk heeft gehoord dat het de komende veertig jaar niet het beloofde land in mag vanwege het incident met de verspieders. Die boodschap “we zijn toch allemaal kedosjiem (heiligen)” had het volk immers bij Sinai te horen gekregen. Het is niet helemaal onlogisch dat Korach cs dus tegen het eenzijdig benoemde leiderschap van Mosje en zijn broer Aaron te hoop lopen.
Nepotisme lag voor de hand en nepotisme brengt corruptie voort. Daarbij had Korach nog een andere goede reden om dit leiderschap ter discussie te stellen. Niet alleen was het ‘benoemingenbeleid’ discutabel, ook verwoordde Korach de kritiek van velen op de effectiviteit van het beleid van Mosje. Immers: het doel van de missie van Mosje was om het volk Israel uit Egypte te leiden naar het land dat door de Eeuwige beloofd was en juist dát leek op het bewuste moment van de opstand niet te lukken. Ze waren vastgelopen nog vóór ze het land in konden trekken. Niet een heel goed leider dus, was de conclusie.
niet positief
De Misjna, en daarmee onze traditie, oordeelt niet positief over Korach en de zijnen. Een belangrijk argument daarvoor is dat het leiderschapsconflict mogelijk wel inhoudelijk terechte punten bevatte, maar dat het niet lesjem sjamajiem, terwille van de hemel, was. Ofwel: het was niet slechts een stevige confrontatie om tot een goede oplossing met een hoger belang te komen, maar Korach en de zijnen wilden zelf de leiderschapspositie. In dat licht wordt het allemaal wat minder geloofwaardig, het argument over nepotisme en effectiviteit. Opeens lijken die argumenten meer bedoeld om draagvlak te krijgen voor het verkrijgen van macht en invloed. De straf, verzwelging door de aarde, is dan opeens begrijpelijk. Mosjé is immers voor ons het toonbeeld voor onzelfzuchtig leiderschap.
Conflicten lesjem sjamajiem, daar zouden we er wel meer van willen. Buiten je eigen belang treden, buiten je positie treden, en met het Hogere Belang voor ogen de degens kruisen totdat de beste oplossing is gevonden. Wie gaat de strijdende partijen in het stikstofdebat, bij de Toeslagenaffaire en bij al die andere issues deze tip brengen?
Prachtig achtergrond verhaal.
Deze boodschap zouden onze Nederlandse politici moeten horen. Maar een ieder dekt zichzelf met een smoes zoals gewoonlijk. Shabbat Shalom