Deze week op Oerol en in De Vrijdagavond: een podcast over het geluid van eilanden, gemaakt door Esther Polak en Ivar van Bekkum – welkom creatief duo PolakVanBekkum! Heerlijke podcasts voor deze hele lange sjabbat. Tip voor onze strik orthodoxe lezers: zet ‘m vast op voordat de sjabbat begint en laat ‘m als een loop de hele sjabbat doorspelen. U zult zich wanen op Terschelling of Curaçao. Aan u de keuze.
U kunt ook voor de sjabbat begint het verhaal van Anouk Dorfmann printen, en dan, vlak voor het slapen gaan, dit hete verhaal lezen, of voorlezen aan uw geliefde. Alles is mogelijk deze week in De Vrijdagavond.
Ook in de Tempel spelen de zintuigen een grote rol. Wierook voor de neus, trompetten voor de oren, de Goddelijke stem voor Mosjé, maar ook de stem van zijn zuster Mirjam. Leo Mock vraagt zich in de parasja van deze week af waarover Mirjam met haar broer Aharon roddelt. Is het over die mooie vrouw uit Kush waar Mosjé zijn oog op laat vallen? Of moeten we hier niets achter zoeken en volgen we de rabbijnen die stellen dat Mosjé celibatair leefde.
Bij Amos Oz is alles doordrenkt van de zintuigen, en van oude en nieuwe verhalen, zo schrijft onze literatuurvorser Kees Kok. “Oz beschikt daarbij over een uiterst verfijnde humor. Het is vooral die humor die zijn boeken groots maakt. Hoe duister zijn levensverhaal ook is, er piept op bijna elke bladzijde wel een zonnestraal van milde, liefdevolle humor naar binnen”.
De jeugd van Amos Oz is “doordrenkt van het Europese jodendom dat eeuwenlang is verdrongen naar de rand van de samenleving, opgesloten in getto’s, nu eens vervolgd, dan weer oogluikend toegestaan, nu eens gedoogd, dan weer gedood”.
We zijn weer terug op aarde, in onze realiteit van een gedecimeerd jodendom in Europa. Het continent waar kampoverlevende professor Zelig Zelmanovitch naartoe terugkeert. In onze roman-in-afleveringen knettert het deze week. Voordat Zelig naar Leuven vertrekt gaan hij en zijn vrouw Françoise, telg uit een geassimileerd milieu, uit elkaar. Na een huwelijk van bijna dertig jaar. We huilen mee met Françoise als zij zegt niet verder te kunnen leven met een man die het ‘s nachts uitschreeuwt van de angsten zonder haar te betrekken bij zijn oorlogstrauma’s.
Zintuigen lijken centraal te staan deze week: op Oerol (de oren), in bed (het gevoel), in de Tempel (de wierook die de neus bedwelmt, de oren die schallen en de tong die roddelt), bij de advocaat (geknetter in het huwelijk), in de verbeeldingswereld (van Fanja, de moeder van Amos Oz die haar vijftig jaar later woorden geeft), op de lachspieren (comedy uit Israël) en in het hart: pijn omdat geliefden ons verlaten, gewaardeerde personen plotseling overlijden en vertrouwelingen ons in de steek laten.
En in de staat waar het blinkt van het succes, maar ook altijd knettert. Bij Amos Oz die werd geboren in hetzelfde jaar als de staat werd opgericht (1948) en zijn moeder Fanja hoort zeggen: ‘De staat staat niet. Er is geen deur. Er is een afgrond.’
Nu, 74 jaar verder, is er nog steeds die afgrond. Salomon Bouman vraagt zich af “of het uit de weg ruimen van vijanden Israëls veiligheid dient… Misschien wel op korte termijn, maar uiteindelijk staan er nieuwe mensen op die het stokje overnemen van de geëlimineerde voorgangers”.
Het is ook de staat waar altijd weer bakken vol grote schrijvers opstaan en waar “intelligent and amazingly funny” theater vandaan komt. Volgende week life in Amsterdam en Den Haag, vanavond een voorproefje in De Vrijdagavond.
wij wensen u een koosjere sjabbat die eindeloos lang mag duren…
Wat is de inhoud weer mooi en gevarieerd.