Kedosjiem tih’joe, wees heilig, staat als opdracht aan het begin en ook weer aan het einde van de parasja van de week, Kedosjiem. De Tora beschrijft veelal regels, ook in deze parasja, die voorschrijven wat we moeten doen. Nu gaat het opeens over wat we moeten zijn. Maar wat is dat, heilig zijn?
Dit is een filosofische vraag. Wat ook je persoonlijke gedachte erover is, het gaat het hele volk aan.
Kedosjiem tih’joe adresseert de hele gemeenschap. Iedereen heeft de mogelijkheid en plicht om deze opdracht te vervullen. Het gaat niet alleen om de priesters, aan wie een groot deel van het boek Wajikra gewijd is, maar om elk individu. Dit is een bijzonder en volgens Rabbijn Sacks zelfs een radicaal idee. Hij noemt het de ‘democratisering van heiligheid’. Zoals mensen gelijke rechten hebben, hebben ze gelijke kansen om hun leven te heiligen. Om bewuste keuzes te maken door de manier waarop ze dat leven invullen. De diverse regels uit deze parasja gelden als richtlijnen voor menselijke waardigheid.
mitsva-dichtheid
Zodoende vind je in Kedosjiem een hele lading mitsvot. Het zijn er 51, waarmee deze parasja nummer 5 staat van de mitsve-ranglijst. Maar, als je kijkt naar de mitsva-dichtheid (aantal mitsvot per honderd pesoekiem – zinnen) dan staat Kedosjiem bovenaan. Aldus een Bet Midrasj, leerhuis, in Zuid-Afrika. Opvallend is het brede scala aan mitsvot op allerlei terreinen van het leven. Van landbouw tot moreel gedrag. Zoals geen wraak nemen, niet roddelen, niet stelen, geen afgoden dienen, de hoeken van je veld laten staan voor armen, houden van je naaste als van jezelf, geen diersoorten kruisen, opstaan voor ouderen.
handelingen en moraliteit
Worden we dan heilig door ons te houden aan deze mitsvot? Volgens Jehoeda haLevie is dat niet zo: het Joodse volk is heilig omdat God hen uitkoos – het is een metafysische staat. Volgens Maimonides maakt gedrag en manier van leven de mens juist heilig – het is voor hem een staat die wordt verkregen door handelingen en moraliteit.
Deze twee uitgangspunten zijn verwoord in een rijmpje dat aan verschillende bronnen wordt toegedicht:
Nachmanides neemt nog een ander standpunt in over heiligheid. Het gaat volgens hem juist om wat erachter de regels schuilt: de Tora staat vol met regels. Om aan te geven dat je die niet alleen letterlijk volgt, maar ook in de geest van de wet handelt, is de opdracht gegeven heilig te zijn. We moeten bij elk besluit nadenken of het goed is. Steeds de consequenties doordenken.
onderscheidend willen zijn
Jastrow Dictionary vertaalt kadosj met afgescheiden zijn, apart gezet en ook met heilig. Denk aan kiddoesj maken, onderscheid tussen de weekdagen en sjabbat, kaddisj, het gebed dat onderscheid maakt tussen de diverse onderdelen van een sjoeldienst, kiddoesjien, het huwelijk waarbij twee personen een verschil markeren tussen hun partner en alle anderen. Heilig zijn is zo te interpreteren als onderscheidend willen zijn.
democratisering van heiligheid
Wajikra, het middelste boek van de Tora, gaat vooral over de offers en de rol van de priesters. Deze onderwerpen laten zich op het eerste gezicht lastiger verbinden aan het dagelijkse Joodse leven van nu. Kedosjiem geeft ons echter een mooie opdracht: heiligheid gaat niet alleen om wat er in de Tempel gebeurde; deze mitsva hield niet op toen de Tempel vernietigd werd. We zien in deze parasja dat alle Joden werd opgedragen heilig te zijn – de ‘democratisering van heiligheid’ in de woorden van Rabbijn Sacks.
Toen de infrastructuur van de Tempel verloren ging, belandden alle rituelen in het dagelijks leven van gewone Joden. Ook daarin vond democratisering plaats. Elke sjoel werd een stukje Tempel, elke tafel een altaar, elk gebed of liefdadigheid een soort offer. Aangezien er geen Tempel meer is, zijn we allemaal zelf verantwoordelijk voor onze heiligheid, en voor de heiligheid van het hele Joodse volk.
Heiligheid voor iedereen. Het is nogal een opdracht.
Met dank aan Gidon van Emden
HAZAK! Een klein uitleg over het woord “HAZAK”, uit te spreken als chazak!
In Italië waar ik vandaan kom, wanneer je stukjes van de Torah tijdens de dienst leest, als je klaar bent roept iedereen tegen jou “HAZAK!!” dat betekent heel sterk!! Is in Italië een algemene gewoonte. Je kan HAZAK ook gebruiken als waardering voor wat iemand heeft gezegd of gedaan of, zoals in dit geval, gepubliceerd.
“CHAZAK UBARUCH” werd ook vaak gebruikt.