Eén voor een noemen buurtbewoners de naam van een weggevoerd persoon. In hun hand een rijkgekleurd bordje met deze naam. Zij leggen het bordje bij het juiste huisnummer in het stratenpatroon dat is het gelegd op het ronde pleintje van de Pesthuislaan van het voormalige Wilhelmina Gasthuis in Amsterdam. Er klinkt een belletje en de ‘neerlegger’ zegt: “dit is Lena Weissberger*. Ik herdenk je en breng je terug naar huis.”
De buurtbewoners staan in een grote kring rond dit stratenpatroon van witte linten. Als de naam wordt omgeroepen van de voormalige buurtgenoot, stappen ze uit de kring en lopen langzaam naar twee stukken rails. Je voelt de stilte als ze even stilstaan tussen twee die blokken die de trein verbeelden die hun weggevoerde buren richting hel bracht.
Eba Nanuru, een van de organisatoren licht het ritueel toe: “De slachtoffers zijn destijds per trein weggevoerd en keren nu per trein weer terug. U, als herdenker begeleidt hen hierbij. Zo brengen wij het slachtoffer symbolisch terug naar huis in onze buurt. Van het donker naar het licht.”
Dit liefdevolle initiatief ‘Namen en Nummers’ vond deze 4 mei voor het eerst plaats op deze plek, in deze buurt (waar ikzelf sinds vorig jaar woon). Stadsdeelvoorzitter Fenna Ulichki verwees in haar openingsrede naar Fré Cohen en haar tragische lot. “Deze sterke joodse vrouw was een echte Amsterdamse”, zo licht Ulichki toe, “zij versierde de stad met haar ontwerpen op een heel kenmerkende manier. Totdat zij werd weggezet en moest onderduiken voor de nazi’s en haar lot werd bezegeld”. Fré Cohen overleefde niet, zie dit artikel over Cohen, nadat haar onderduikadres werd verraden.
Een klein buurtcomité was maanden bezig om dit voor te bereiden. Zij vonden bijna honderd bewoners uit de omgeving van het WG-terrein die de Holocaust niet overleefden.
Oosterparkbuurt
Het idee van zo’n persoonlijke herinnering per buurt bedacht kunstenaar Ida van der Lee in 2012. Het begon met een groepje kunstenaars in de Oosterparkbuurt in Amsterdam, waar relatief veel joden woonden. Langzaam maar zeker kwamen er meer buurtbewoners bij en werden rituelen ontworpen. Scholieren maakten bordjes, zo ook in West. Leerlingen van de Kinkerbuurtschool beschilderden 43 naambordjes.
In het coronajaar 2020 vonden er geen gezamenlijke herdenkingen plaats. Initiatiefneemster Van de Lee bedacht om bordjes bij mensen thuis te bezorgen en het beschilderde resultaat als een waar ‘Stratenmonument’ uit te leggen op het eiland Pampus. Oud-burgemeester Job Cohen vertegenwoordigde toen de Amsterdammers die – door corona – niet aanwezig konden zijn.
landelijke initiatief
Sindsdien is het idee om Holocaustslachtoffers op deze manier ‘naar huis te brengen’ een landelijk initiatief. Een eigen website geeft voorbeelden en instructies hoe dit project lokaal uit te voeren. De namen van de mensen die worden herdacht is gekoppeld aan het Joods monument.
*gefingeerde naam
cover: herdenking naambordjes in Oud West, foto Bloom
Geef als eerste een reactie