Convivencia toen en nu

Ohlala lezers, de kopij stroomde binnen deze week…

Veel verhalen in allerlei soorten en maten. Het eerste verhaal blinkt je tegemoet. Ephraim Goldstoff vertelt hoe hij als Amsterdamse jongeman de Franse Haute Couture binnenstapt met een tas vol geleende diamanten.

Zangeres en actrice Anouk Dorfmann ontroert met een verhaal over haar tienjarige zelf fantaserend over een herstelparadijs voor haar grootmoeder. Kinderen komen we ook tegen in het verslag van Batsheva Wolf over hulp aan Oekraïense kinderen die vaak na een barre tocht met één koffer aankomen in Warschau. Daar worden ze weer kind als jongerenwerkers van de Engelse United Synagogue klaarstaan met bakken vol doe-speelgoed. Batsheva Wolf is een nieuwe auteur bij De Vrijdagavond. Wie haar meisjesnaam ziet: Wolf-Pels weet dat de familie al bekend is bij De Vrijdagavond.

Haar moeder Aviva Pels vertelt in de parasja van deze week hoe de Brit Mila al heel lang controversieel is, vooral in tijden van oplevend antisemitisme. Daarnaast refereert ze aan de lunisolaire kalender waarin maan en zon elkaar ontmoeten. Een kalender gedeeld door joden en moslims. Beiden zien binnenkort belangrijke dagen tegemoet: Pesach in de joodse kalender, Ramadan voor de moslims.

In Heimwee naar Sefarad en Al-Andalus zien we hoe in het verleden joden en moslims meer deelden dan de kalender. Zij leefden samen ofwel convivencia in het zuiden van Spanje. Beide groepen werden daar evenzeer gehaat toen de katholieke elite de macht overnam op het Iberisch Schiereiland. Tot op de dag van vandaag leeft het Andalusische sentiment voor de rijke cultuur en de relatieve convivencia zowel in Zuid Spanje als in de Maghreb, zo laat Maria Cuartas zien in haar levendige beschrijving van boek en tentoonstelling over dit kleurrijke onderwerp. 

Terug naar Amsterdam, naar een heel klein stukje en wel Zeeburg. Op die oude joodse begraafplaats voor ‘kleine luiden’ duikt Channa Kistemaker steeds weer boeiende verhalen op. De fotograaf Philip Mechanicus steelt deze keer de show. 

Professor Zelmanovitch verdient een eigen introductie. Deze geleerde uit Boro Park, New York, is de hoofdpersoon uit de nieuwe roman van onze schrijvende rabbijn Lody B. van de Kamp. Een roman die wekelijks wordt geschreven, dus voorspellen hoeveel afleveringen er gaan komen, kunnen we niet. Welkom professor Zelmanovitch!

Onze schrijvende kunstenares, annex psychotherapeute, annex overbelaste grootmoeder Eva Elbaum laat zien hoe een klein verhaal heel betekenisvol kan zijn. In vijftien bijna poëtische zinnen bespreekt ze de vrije wil, de menselijke mond – door G-d geschapen maar vaak vol vuil – en hoe oorlog te voorkomen. 

Oorlog is er helaas nog steeds. In de Oekraïne gaat het geweld door. In Israel vielen doden bij terreuraanslagen. Salomon Bouman kijkt er met scherpe blik naar. 

Een bijzonder verhaal vond ik deze week op de Facebooktijdlijn van een tennismaatje van me. Ik vroeg de schrijver van dit bericht Tom Bijlmer om voor De Vrijdagavond het verhaal te vertellen over zijn grootvader die tachtig joden wist te redden uit de klauwen van de bezetter. Door hen te ‘ariseren’, een ‘wetenschappelijke’ methode om hen als niet-joods door het leven te laten gaan. Letterlijk, te laten leven en voortleven. Ooit stond die methode bekend als het controversiële ‘calmeyeren’. Het verhaal van dokter Henk Bijlmer laat zien hoe een echt mensch zijn specialisme als antropoloog inzette voor het goede doel. Bijna tachtig jaar later zorgden gereddenen ervoor dat dokter Bijlmer postuum de Yad Vashem oorkonde krijgt als ‘rechtvaardige onder de volkeren’. Mooi hoe kleinzoon Tom beschrijft hoe deze toekenning op een onvergetelijke dag twee families bij elkaar brengt.

Convivencia, in vrede samenleven met ieders eigenheid, samenbrengen en samenwerken, willen we dat niet allemaal? 

cover: collage op basis van werk van Eva Elbaum