Philip Mechanicus maakt foto’s op ‘het Jodemanessie’

Op 16 maart 1974 is de beurt aan Philip Mechanicus (1936-2005), fotograaf en publicist, om in het zaterdagse bijvoegsel van NRC Handelsblad de rubriek Hollands Dagboek te vullen. Met een nauwkeurig geregisseerde nonchalance schetst hij een portret van zichzelf als rechtgeaarde bohémien: druk doende met allerlei interessante projecten zwalkt hij impulsief en hedonistisch door het leven, uiteraard is hij lid van De Kring (een kunstenaarssociëteit) en moet hij juist “de laatste middag van de ekspositie [sic] in de galerie zitten”. Vrijwel dagelijks koketteert hij met een zorgvuldig gekoesterde drankzucht die hem van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat lijkt te vergezellen, ook tijdens het werk:

’s Middags dient de kruidenbitterfoto gemaakt. Met het model, een mijnheer van gevorderde leeftijd en Ferry en ontwerper naar de Durgerdammerdijk. Door de temperatuur zijn wangen en geest al snel tot natuursteen geworden. Gelukkig is daar de fles genezende alcohol en met kleine slokjes komt alles weer goed. Op de terugweg zie ik bij het Flevopark voor het eerst het joodse kerkhof wat in de wandeling het Jodemanessie genoemd werd. Hiervan moet ik in opdracht van de gemeente zeer spoedig een serie foto’s maken.

*

*

Om die foto’s is het mij uiteraard te doen. Vanwege de auteursrechten kan ik ze hier helaas niet laten zien, maar in de beeldbank van het Stadsarchief zijn ze te vinden. Ze geven een prachtig beeld van een periode in de geschiedenis van de Joodse Begraafplaats Zeeburg, toen het erop of eronder was. In 1984 schrijft Ze’ev Bar in NIW over een bezoek dat hij bracht aan “een moerasachtig stuk grond in Amsterdam-Oost vol joodse grafstenen”.

“De stenen zinken voor onze ogen weg en daarmee menig stukje joodse cultuurgeschiedenis,” verzucht hij aan het eind van zijn beschouwing.

In diezelfde tachtiger jaren luiden Joel Cahen, Boudewijn Büch en Henriëtte Boas de noodklok over de begraafplaats. De Amsterdammers hebben er een recreatiegebied van gemaakt, waar zij hun honden uitlaten en onofficiële seksuele activiteiten ontplooien. Kort daarna wordt het terrein afgesloten voor publiek, maar de verhalen over ‘het Jodenmanussie’ worden nu, veertig jaar later,  nog met onmiskenbare nostalgie opgedist door buurtbewoners die mij aanspreken bij het hek aan de ingang van het Flevopark.

Spontane oral history: “Het was zo mooi hoe hier dood en leven in elkaar over vloeiden: op deze plek zijn heel wat Indische Buurt-kindertjes verwekt!” vertrouwt een oudere dame mij toe met een ondeugende twinkeling in haar ogen. Bij het schoonmaken van een zwaar overwoekerde zerk vond ik onlangs nog een plastic klapperpistooltje.

Na enkele decennia van volstrekte rust, waarin de natuur het voor het zeggen kreeg, is sinds 2011 de weg naar ‘eerherstel’  geopend. Er is een grafveld gerestaureerd en een natuurwerkgroep verovert sinds kort nog meer terrein op de wildernis. Voor het in kaart brengen en het opnieuw ‘leesbaar’ maken van deze bijzondere plek zijn oude foto’s en verhalen van onschatbare waarde. Daarom doe ik hier nog maar eens een oproep aan de lezers van De Vrijdagavond: vraag eens rond in jullie netwerk of er nog ergens in een oud album of een schoenendoos iets schuilt, wat licht kan werpen op de geschiedenis van Zeeburg.

Lees hier het Hollands Dagboek van Philip Mechanicus.
Bekijk hier de foto’s die hij maakte op Zeeburg.
Bezoek de website van de Stichting Eerherstel Joodse Begraafplaats Zeeburg.