Het vermogen om te onderscheiden maakt het ons mogelijk, afhankelijk van de situatie en ons oordeel, te kiezen, te beslissen, om ons in te zetten of ons af te sluiten. Over betrekkelijk eenvoudige verschillen, zoals dag en nacht, links en rechts, kinderen en volwassenen, man en vrouw, noord en zuid, stad en land, enzovoort, denken we niet bijzonder lang na. In die gevallen maken wij een onderscheid op een geconditioneerde en automatische manier. Deze verschillen zijn instrumenteel. Maar over kwaliteiten en waarden, zoals mooi en lelijk, goed en slecht, aardig en vervelend, goed en fout, hebben we vaak bijtende discussies die onze relaties soms behoorlijk onder druk kunnen zetten. Deze verschillen zijn emotioneel, en de complicerende factor is dat de ‘emotiebezitter’ altijd gelijk heeft.
wat is heilig?
In de hele Tora komt het woord ‘onderscheiden’ slechts vier keer genoemd. Twee keer in instrumentele zin en twee keer in emotionele zin. In Beresjit komt להבדיל lehawdil, onderscheiden, twee keer voor (Beresjit 1:14 en 18), en dit is om onze aandacht te vestigen op het feit dat de zon en de maan de dag van de nacht scheiden, en dat wij daarom een onderscheid kunnen maken tussen dag en nacht. In de sidra van deze week, Sjmini, lezen we twee keer over de opdracht die aan Aharon en zijn zonen werd gegeven: וּלְהַבְדִּיל בֵּין הַקֹּדֶשׁ וּבֵין הַחֹל – oelehawdil been hakodesch oeween hachol – en je zult onderscheid maken tussen wat Heilig is en wat Gemene is (Wajikra 10:10 en 47). Op dit punt wordt het aan Aharon en zijn zonen overgelaten om uit te leggen wat heilig is en wat gewoon is. Alhoewel de Tora criteria aan Aharon en zijn zonen geeft om die toe te passen, gaat het in wezen om een onderscheid dat wij mensen, de niet-priesters, moeten maken. En dat niet wordt bepaald door een hemellichaam.
verantwoordelijkheid
Het onderscheid tussen het heilige en het wereldse, of tussen het reine en het onreine, zoals het ook in de sidra wordt genoemd, was een van de fundamenten van het Tempelritueel. Na de verwoesting van de Tempel zijn de waarden als heilig en profaan als het ware gedemocratiseerd. Voor zover het de gemeenschap betreft, is het de taak van de rabbijn geworden om het heilige van het profane te onderscheiden. Bijvoorbeeld of voedsel, een Torarol of een mikwe koosjer zijn. Maar ‘gewone’ mensen hebben ook de verantwoordelijkheid gekregen om onderscheid te maken tussen het heilige en het alledaagse.
Wij zijn zelf verantwoordelijk voor het heilig houden van Sjabbat, het naleven van de spijswetten en het verrichten van mitswot. Voor moderne Joden is het een grote uitdaging om lehawdil been kodesj oeween hachol, onderscheid te maken tussen het heilige en het alledaagse. Veel aspecten van ons steeds meer geglobaliseerde leven zijn uniform en een gegeven. Je eet bijna overal hetzelfde, je kleedt je ongeveer hetzelfde, je luistert naar dezelfde muziek, kijkt naar dezelfde films, leest dezelfde boeken, kijkt naar dezelfde tv-programma’s en ervaart zelfs dezelfde gezins- en opvoedingsproblemen.
internationalisering
De regels en wetten die ons gedrag bepalen, worden ook internationaler. We leven in een interessante wereld. De gelijktijdige ontwikkeling van individualisering en globalisering stelt ons voor ingewikkelde dilemma’s. Enerzijds hebben we vrije keuze over bijna alles in ons leven, maar anderzijds is onze maatschappij zo gebureaucratiseerd dat we in veel aspecten van ons leven niet vrij zijn. Het boek 1984 van George Orwell komt in me op. Hij beschrijft een samenleving waarin de verschillen worden genivelleerd, als een ontmoedigende grote grijze massa.
Voor mij bestaat de opdracht erin een onderscheid te maken tussen het heilige en het gewone, het leven steeds te evalueren, bij wijze van spreken elke dag opnieuw te beslissen welke tijd voor mij heilig is, welk voedsel bij mij past en welke mitswot ik wil naleven.
tijd, plaats en taak heiligen
Lehawdil been hakodesch uween hachol, onderscheid maken tussen het heilige en het gewone, kan een leidraad zijn voor hoe wij ons leven vormgeven. De tijd te heiligen, in modern taalgebruik quality time, is, en dat weten we maar al te goed, onontbeerlijk. Maar we kunnen ook plaatsen heiligen. Heilige plaatsen zijn plaatsen waar we vrede en rust vinden. Het kan de sjoel zijn, een duinpad, een oever van een meer, een oud stadscentrum of de opera. We kunnen ontmoetingen heiligen. Heilige ontmoetingen zijn ontmoetingen die zielen samenbrengen, ontmoetingen die ons levensvreugde schenken.
Ik ga nog een stap verder. Wij kunnen ons werk, onze taken, heiligen door ze niet alleen mechanisch en plichtmatig uit te voeren, maar door ze met volle inzet te doen, met heel ons hart en al onze talenten. Dit levert ons niet alleen erkenning op van de baas, cliënt of klant. De heiliging van taken verheft ons als het ware, heiligt ons.
Het is ons gegeven tussen het heilige en het profane, tussen het bijzondere en de sleur te onderscheiden. We hoeven het alleen maar te doen.
cover illustratie: Bloom
Geef als eerste een reactie