Leesruimte voor ontmoetingen

In 1922 vraagt Franz Rosenzweig zich af: hoe organiseren we een ‘Bildungsrijk’ jodendom? Ontmoetingen zijn belangrijk in zijn visie: “ontmoetingen in een spreekruimte, een spreektijd. Dat is het enige wat van te voren te ‘organiseren’ valt. Heel weinig dus.”

Honderd jaar later proberen we precies dit te doen in De Vrijdagavond. Een leesruimte, hoe klein dan ook, een ontmoetingsruimte voor iedereen met een goed idee, een belangwekkende opinie, met een verhaal dat nieuw licht werpt op een onderwerp. 

Zo’n verhaal ontvingen we van Simone Haller over Shlomo Steinshnajd, de opa van haar man die opgroeide in wat nu West Oekraïne is. Een persoonlijk verhaal dat echt inzicht geeft.

Aviva Pels vertelt ‘van binnen uit’ wat de plotselinge dood van Rav Kanievsky, een van de laatste Litouwse geleerden, betekende voor zijn vele volgelingen in de ultra-orthodoxe gemeenschap. Dankzij moderne techniek, een drone boven de rouwstoet, kunnen we in De Vrijdagavond meeleven met de honderdduizenden rouwenden in Bnei Brak. Daarnaast had Pels, inmiddels een trouwe auteur bij De Vrijdagavond, tijd om te kijken naar de documentaire over de cancel-cultuur. Ze was geschokt dat een grote denker als Ian Buruma werd weggestuurd bij de New York Review of Books voor een zaak die helemaal geen zaak bleek te zijn. 

bonzendom

Rosenzweig pleitte vurig voor openbaarheid van de gesprekken over Jood-zijn, zonder scheidsmuren naar anderen. Hij voorzag, zo schrijft Kees Kok die het werk van Rosenzweig uitploos: “dat die openbaarheid van het spreekuur natuurlijk moordend is voor het ‘bonzendom’”. 

Dat geldt zeker voor deze ‘leesruimte’. De Vrijdagavond is aan geen enkel ‘bonzendom’ verbonden. Vroom of vrij, jood of niet, wie iets kan vertellen dat inzicht biedt, dat vrij van geest is en ontmoetingen en dialoog stimuleert, is welkom. Hartelijk welkom. 

De droosje gaat deze week eveneens in op de betekenis van ontmoetingen. Echte ontmoetingen zijn heilig als ”ontmoetingen ons levensvreugde schenken”, waar je de tijd voor neemt, die gaan over het ontmoeten zelf. We verwelkomen een nieuwe auteur: rabbijn Ruben Bar-Ephraïm die in Sjemini een pleidooi vindt voor het maken van onderscheid tussen het heilige en het alledaagse.

Ontmoetingen en Bildung, het is de kern businness van Limmoed, het jaarlijkse ‘lern’ evenement. Dit jaar vindt het aanstaande zondag online plaats. Deze keer kunt u niet op uw stoel blijven zitten. We gaan bewegen, en wel met Chantal Léah Carlier die vanachter het scherm u meesleurt in de rijke joodse danscultuur. 

oorlog

Ralph Levie had genoeg van al die militaire duiders over de oorlog in Oekraïne. Hij kwam uit bij de geleerde die in 1999 werd uitgeroepen als ‘man van de eeuw’: Albert Einstein. Levie vond een briefwisseling van Einstein met Sigmund Freud (die andere kandidaat voor ‘man van de eeuw’) over het waarom van de oorlog. 

De oorlog toen is nog lang niet voltooid verleden tijd. Deze vrijdagmiddag kunt u leren hoe de nazi’s dachten over homosexualiteit. In het Joods Historisch Museum wordt de film Paragraaf 175 getoond. Het lijkt alsof u Poetin hoort spreken over de verwerpelijke westerse ‘gay cultuur’. Waar nationaal-socialisten en hedendaagse Stalinisten elkaar ontmoeten… 

Het eerste artikel dat we deze week plaatsten was de toespraak van Ruben Vis op de conferentie over de zogeheten ‘verraadzaak’. Historici met echt verstand van zaken verwezen de conclusies van het (inmiddels uit de handel genomen) boek (we noemen de naam niet meer) naar de prullenmand. Niks geen coldcase gedoe gewoon echte kennis. Vis laat krachtig zien hoe schadelijk het is voor de hele joodse gemeenschap om op zo’n valse manier te worden beschuldigd: wij weten wat verraden worden betekent. De pijn van verraad zit in het DNA van elk naoorlogs joods gezin.

Tijd voor de kiddoesj, de heiliging van de tijd, de sjabbat, het “onderscheid tussen het heilige en het alledaagse”. De sjabbat komt er weer aan, elke week opnieuw. Vlak voor de vrijdagavond als de zon onder de horizon verdwijnt.

Sjabbat sjalom

cover: collage gebaseerd op werk van Eva Elbaum