Voor de VPRO maakte schrijver en filosoof Doortje Smithuijsen de documentaire Sociaal Tribunaal waarin de ‘cancelcultuur’ op een interessante manier voor het voetlicht wordt gebracht. De documentaire werd uitgezonden op 15 maart 2022.
New York Review of Books
Een van de geïnterviewde hoofdpersonen is de gelauwerde (onder meer winnaar van de Erasmusprijs) én dramatisch gecancelde joodse sinoloog en japanoloog Ian Buruma. Hij heeft zeer veel en goed geschreven boeken op zijn naam staan. Met Avishai Margalit publiceerde hij ‘Occidentalisme’.
Een leven lang studeren en schrijven bracht hem tot een functie waarvan menigeen droomt: Hoofdredacteur van The New York Review of Books. Hoe en waarom hij dit instituut – waarmee hij een decennialange band had – moest verlaten vertelt hij met heldere precisie en inmiddels enige distantie. Maar de vergelijking met een bittere echtscheiding maakt indruk.
Annuleren
De term cancel-cultuur verwijst naar het verschijnsel waarbij iemand door massale druk vanuit de sociale media zoals Twitter en Instagram wordt ‘geannuleerd’. Verlies van baan, vrienden, reputatie: nog vóórdat er een rechter aan te pas is gekomen bestaat het risico álles te verliezen wat van belang is voor een mens.
Lasjon Ha’ra
Waar in de joodse wereld mensen actief zijn op of met social media hebben we kennis gemaakt met de oorzaken en gevolgen van de cancel-cultuur. Ik ontmoet wel eens mensen die om die reden van Facebook ‘af zijn gegaan’ of hun Twitteraccount hebben afgesloten. Veelvuldig zijn er de digitale opstootjes over de Israëlisch-joodse-Palestijnse conflicten. Al snel gaan alle reguliere remmen los en staat er een schandpaal klaar.
De ene kant…én de andere kant
Het mooie van de documentaire is dat zowel daders als slachtoffers geïnterviewd worden. In een setting die aan een rechtbank doet denken.
En een slachtoffer dat zelf ook weer dader is, maar zich daarvan niet eens bewust is…best spannende televisie.
In het kader van de Halacha, waar het verbod op kwaadspreken (lasjon ha’ra לשון הרע) is het een veelzijdige kwestie. Maar ook in psychologisch opzicht zijn er vragen: waarom vinden we het zo belangrijk wat een verder onbekende ander van ons vindt?
MeToo
Bij het allereerste begin van de MeToo-beweging was ik niet onmiddellijk dolenthousiast. Dat werd me overigens door andere feministen niet in dank afgenomen. Trial by media, moeten we dat willen?
Inmiddels zie ik dat ongekend veel slachtoffers dankzij de MeToo-beweging eindelijk een stem hebben gekregen. En er meer recht en rechtsherstel is dan voorheen.
Kohelet*
Tenslotte: er wordt vaak gezegd dat de snelheid en felheid van de cancel-cultuur helemaal nieuw is…nou nee…in essentie niet.
Kohelet zei het al: “Niets nieuws onder de zon”.
Oudere lezers herinneren zich wellicht de affaire Buikhuisen. Door Hugo Brandt Corstius werd criminoloog Wouter Buikhuisen, geheel in de geest van de tijd, de jaren zeventig, min of meer ‘kapotgeschreven’ in het weekblad Vrij Nederland in columns die hij schreef onder het pseudoniem Piet Grijs. En waarom? Een idee waar inmiddels nauwelijks of geen weerstand tegen bestaat, namelijk onderzoek naar biologische factoren als oorzaak van crimineel gedrag.
Buikhuisen heeft zijn ‘canceling’ overleefd. Als antiquair.
Status
Geïnteresseerd in reputatie, status, social media en kwetsbaarheid van de menselijke psyche? Kijken naar Sociaal Tribunaal!
Ian Buruma is auteur van onder meer:
Het Churchillcomplex
Inventing Japan
Taming the Gods
Wij van na de oorlog
Their Promised Land (over zijn grootouders)
*Kohelet : bijbelboek Prediker, toegeschreven aan Koning Salomo
cover: still uit Buitenhof 11 okt. 2020
Geef als eerste een reactie