Overal in de wereld in vrome joodse gemeenschappen is de schok die de dood van Rav Chaim Kanievsky teweegbrengt vergelijkbaar met de emoties bij het verlies van een familielid. Het is nu een halve week na het onvoorziene overlijden en in Londen (waar ik woon) zijn de eerste pasgeboren baby’s al vernoemd. Als spiritueel eerbetoon, als teken dat hij niet vergeten zal worden. Als een beklemtoning van zijn geliefdheid en belang.
Een man met een naam die zich zo’n plaats heeft verworven in een deel van de joodse wereld dat zijn levenseinde tot een ingrijpende gebeurtenis wordt en de begrafenis de internationale pers haalt, mag niet ontbreken in De Vrijdagavond.
Zondagmiddag 20 maart waren de meeste openbare diensten in midden-Israël gedurende de middaguren buiten werking of onbereikbaar. Alle Israëlische zenders zenden de uitvaart live uit. Hieronder een samenvatting van de lewaaje uitgezonden op YouTube.
Mishnah Megilla 29b (Tamoedcitaat)
Rav Sheshet zegt: “Zoals de Torah is gegeven, zo zou het moeten gaan bij haar vertrek. Wat wordt hier bedoeld? Dezelfde eer die de Torah ten tijde van haar ontvangst op de Berg Sinai ten deel viel hoort getoond te worden bij het overlijden van een Torah-geleerde. Zoals de Torah is gegeven in aanwezigheid van zeshonderdduizend man, zo hoort het uitgeleide doen, plaats te vinden in aanwezigheid van zeshonderdduizend man” (omschrijvende vertaling auteur).
lewaaje Bnei Brak
De Lewaaje (uitvaart) van een joodse leider die zo geliefd en invloedrijk was dat hij (schatting van vandaag) 850.000 mensen op de been bracht in zijn woonplaats Bnei Brak, gooide het dagelijks leven overhoop…en bevestigt het Talmoedcitaat.
Over het leven en sterven van Rabbijn Chaim Kanievsky זצ”ל
In Pinsk zag Shmaryahoe Yoseef Chaim Kanievsky in 1928 het levenslicht. Pinsk was een stad in destijds de Tweede Poolse Republiek (1921-1939) met een omvangrijke joodse bevolking. Tegenwoordig is Pinsk een stad in het zuiden van Belarus.
Zijn ouders kwamen beiden uit families van prominente Torah-geleerden, maar de associatie met Chassidische dynastieën waar leiderschap erfelijk is en dus vaak van vader naar zoon gaat, geldt niet voor het niet-Chassidische Litvische (Litouwse) jodendom. Hij reisde met zijn ouders naar het Brits Mandaatgebied Palestina in 1934 en nooit heeft hij het land meer een dag of een nacht verlaten. De verhalen die over zijn jeugd bekend zijn spreken van een wonderkind met een fotografisch geheugen dat al op jonge leeftijd gecompliceerde rabbijnse teksten kon uiteenzetten.
Uitkijkpost
In de Onafhankelijkheidsoorlog die voorafging aan de stichting van de staat Israël werd hij opgeroepen om mee te vechten. Op een uitkijkpost bij Jaffa zat hij zijn Gemore* te leren in de overtuiging dat elk gevecht in het leven van het joodse volk slechts gewonnen kan worden met het leren.
Zeventien uur
Kanievsky was één van de personificaties van het Torastudie** omwille van het leren. Omwille van het vervullen van het gebod te leren. Zo besteedde hij decennialang in een simpel appartement in Bn’ei Brak zeventien uur per dag aan zijn studies. Daarmee heeft hij een de facto geestelijk leiderschap verworven. Zijn paskenen*** is in brede kringen van de joodse ultra-orthodoxe wereld maatgevend.
De idealen: geen waarde hechten aan wereldse bezittingen, afzien van welke maatschappelijke carrière dan ook, geen seculiere opleidingen volgen zijn voor hem in de praktijk mogelijk gemaakt door zijn echtgenote Batsheva, geboren Elyashiv. Ze fungeerde tot haar dood in 2011 als klassieke rebbetsen, kostwinner en moeder van acht kinderen.
Behoefte aan een rolmodel
In de Charedische**** wereld is er evenals in elke andere maatschappelijke subgroep behoefte aan een ideaal menselijk toonbeeld. Een voorbeeld om te volgen, zichzelf te toetsen, als rolmodel te internaliseren en zich zo ’thuis te voelen’ in de wereld. Rav Chaim Kanievsky is gaandeweg steeds grotere groepen joden gaan inspireren in en door zijn ‘way of life’. Dankzij het toegenomen charisma van het joodse leren nam het aantal talmoed-hogescholen (kollelim) en yeshivot ( leerinstituten) een hoge vlucht in de laatste decennia in én buiten Israël. Zo worden nevenverschijnselen als armoede en fysieke belasting van grote gezinnen vaak met oprechte liefde omarmd als dit de prijs is voor een leven van en voor de ‘Toire’.
Opvallende uitspraken
De joodse wet verklaren en rechtspreken is core-business voor elke rabbijn. De halachische bepalingen van Kanievsky bestrijken het gehele spectrum van het menselijk leven. En het zijn er vele duizenden.
Opvallend is, dat hij na een ernstige covid-uitbraak in de Charedische gemeenschap in Israël, zijn volgelingen instrueerde de richtlijnen van de Israëlische medische autoriteiten stipt op te volgen. Zo niet is men als een rodeef, als een moordenaar. Direct of indirect.
De immer voortdurende justitiële dilemma’s in de orthodoxie heeft hij voor wat betreft ‘misbruik minderjarigen’ van een revolutionaire uitspraak voorzien: het is een plicht de wereldlijke (politie, justitie) instellingen in te lichten bij verdenking. Daarmee heeft hij getoond inzicht te hebben in de psychologische urgentie voor deze slachtoffers op recht, erkenning en schadeloosstelling.
Een doorkijkje naar de Eeuwige
De encyclopedische joodse kennis, zijn consequent doorgevoerde sobere levensstijl en vriendelijkheid voor een ieder die zijn pad kruiste, bezorgden Kanievsky een groot charisma. Dit charisma leverde hem een onofficieel leiderschap van de niet-chassidische ultraorthodoxe joodse gemeenschap, wereldwijd. Mensen stonden in rijen voor zijn huis te wachten.
Wachten waarop?
Een advies, een brooche (zegen), een halachische uitspraak; alsof er een stukje van de hemel open gaat. Een mens op dit spirituele niveau is de achterliggende hoop of gedachte, als hij jouw zorgen of pijn deelt, je vraag beantwoordt conform het hoogste niveau van Torah-kennis, ja dan gaat het beter en komt het goed. HaKadosj BaroechHoe (G’d) stuurt Klal Jisroeil (het joodse volk) mensen die het talent, de kennis en het gezag hebben om te leiden. In tegenstelling tot sommige andere Talmidee Chachamim (geleerden) was de politieke ambitie van Rabbijn Kanievsky niet groot. Maar in Israël, waar de maatschappij zó beïnvloed en verdeeld is door de religie, is zijn ideologie en naam gebruikt in het politieke krachtenveld.
Discriminatie
Een bekend verhaal gaat over de zwarte rapper Nissim Black. Als bekeerde orthodoxe jood had hij last van discriminatie en ging naar Rav Kanievsky die hem prees om zijn huidskleur (‘zie het als een extra voordeel’) en aldus het joodse racisme veroordeelde.
Israëlische Arabieren
Uitspraken over Israëlische Arabieren variëren van: niet goed om ergens te gaan wonen waar men nodeloos de Arabische bevolking van Israël provoceert tot: geen Arabisch personeel aannemen want er is dreiging. Deze laatste uitspraak is gedaan in een periode waarin er veel terroristische aanslagen werden gepleegd, soms ook door vertrouwde Arabische werknemers in joodse instellingen.
De dood maakt alle mensen gelijk…of juist niet?
Bij het volgen van de livestream van de Lewaaje was de Romeinse uitspraak Omnia Mors aequat/Mors aeqat hominem (de dood maakt iedereen gelijk) even hélemaal niet meer van toepassing.
Op de eerste plaats is er geen ziekbed voorafgegaan aan de dood van RavChaim Kanievsky. Hij was weliswaar niet meer de jongste en oogde kwetsbaar, tot zijn laatste ogenblik functioneerde hij zoals men hem kende.
Het ogenblik: de dag na Poerim, wanneer Poerim juist wel in Jeruzalem gevierd wordt. Poerim Sjoesjan. Hij stierf vóor het ingaan van de Sjabbat, op vrijdag, maar hij is die dag niet, en zelfs uitgaande Sjabbat niet onmiddellijk begraven. Het stoffelijk overschot stond voor joodse en Israëlische normen lang boven de grond tot de uitvaart begon.
Uitlaatklep
Gissen naar een reden? De honderdduizenden joden die dit overlijden als een hoogst persoonlijk verlies ervaren moeten eenvoudigweg een uitlaatklep voor hun emoties vinden?
Door de Israëlische autoriteiten wordt er met megafoons dringend gewaarschuwd een ramp als bij Meron, vorig jaar te voorkomen. Daar verloren bij een massale paniekuitbraak tientallen pelgrims het leven bij het graf van Rabbi Shimon bar Jochai.
Bij deze lewaaje zijn enkele tientallen mensen behandeld door de Eerste Hulp. Deze is prominent aanwezig bij enorme mensenmassa’s. Er is blijkbaar geleerd van Meron.
Erfgoed
De vele boeken op naam van Rav Kanievsky zullen voorlopig van belang zijn voor de Charedische wereld. Overigens strekte zijn gezag en invloed zich ook uit een deel van de Chassidische wereld.
‘…An atonement for us..’
Maar wat te denken als dit verlies wordt geïnterpreteerd als een oproep om tot inkeer te komen? G’d ontneemt ons niet een ‘Godol haDor’, gigant in een generatie zonder dat daaraan een betekenis wordt gegeven.
Er zullen nieuwe geestelijk leiders komen maar deze pijn is een semi-collectieve, tijdelijke rouw.
Moge de herinnering aan de Tsaddiek een zegen brengen.
זכר צדיק לברכה
- *Gemore: Talmoed
- **Torah studie: kennisname van de integrale traditionele joodse religieuze teksten
- *** paskenen: een rabbinaal oordeel vellen
- ****Charedim: Hebreeuwse term, letterlijk ‘zij die beven van ontzag’: de joodse ultraorthodoxie
cover: beeld uit video Drone Footage of the Levaya of Rav Chaim Kanievsky in Bnei Brak
Geef als eerste een reactie