Tijdens het lezen van het boek van Caroline de Gruyter: ‘Beter wordt het niet’ stuitte ik op een verrassing.
In haar persoonlijke zoektocht door het Habsburgers Rijk belicht De Gruyter Otto von Habsburg, de zoon van Charles de Eerste. Dat was de laatste keizer van dit eens grote en machtige rijk. Een rijk waarin veel Joden woonden.
Caroline de Gruyter onthult dat Otto van Habsburg (geboren in Oostenrijk-Hongarije in 1912) na de Anschluss van Oostenrijk bij Duitsland in 1938 duizenden Joden redde. Hoe dat in zijn werk ging, kon de schrijfster van het boek toen ik ernaar vroeg me niet vertellen. ‘Het was niet mijn onderwerp’ zei ze.
tienduizend Oostenrijkse Joden
Ze vermoedt dat Otto von Habsburg visa verstrekte of heeft laten verstrekken waardoor wellicht meer dan tienduizend Oostenrijkse Joden aan de klauwen van de Nazi’s konden ontsnappen. Dat gebeurde nadat de Wannseeconferentie in januari 1942 besloot het Europese Jodendom te vernietigen. Vanaf de Anschluss werden Joden in Oostenrijk gediscrimineerd, vernederd en werden Joodse winkels vernietigd. Daarentegen ging de Weense bevolking ging uit haar dak van enthousiasme toen Adolf Hitler zijn triomfale intocht in Wenen maakte. Er zijn beelden dat Joden werden gedwongen met tandenborstels straatstenen schoon te maken. Weense omstanders genoten van dit schouwspel.
president Roosevelt
Otto von Habsburg vluchtte naar de Verenigde Staten waar hij president Roosevelt persoonlijk waarschuwde voor de waanzin van Adolf Hitler. Wegens zijn verzet tegen de Anschluss en bittere kritiek op het nazisme liet Hitler hem bij verstek ter dood veroordelen.
Overigens, alle Habsburgers werden tijdens de oorlog door de nazi’s geïnterneerd.
In Israel en daarbuiten is nooit de rol van Otto von Habsburg bij het redden van Joden en tegenstanders van het nationaal-socialisme belicht.
Von Habsburg had veel Joodse vrienden en leefde in een tijd waarin Joden op tal van gebieden van Sigmund Freud tot Stefan Zweig een belangrijke plaats innamen in de Weense samenleving.
bloeitijd Habsburgse Rijk
Aan het einde van de negentiende eeuw maakten Joden in het Habsburgse Rijk een bloeitijd mee dat sterk contrasteerde met het antisemitisme in grote delen van dat Rijk in de daaraan voorafgaande eeuwen.
Uit historische bronnen blijkt dat het Habsburgse Rijk de Joden onder keizerin Maria Theresia (1740-1780) en keizer Jozef 2 (1780-1790) goed gezind was. Discriminerende maatregelen werden grotendeels geschrapt.
De Habsburgers ontpopten zich tot verlichte heersers. Die geest is kennelijk ook overgegaan op Otto van Habsburg die zijn naamsbekendheid inzette voor het via zijn connecties laten maken van visa voor Joden.
Otto von Habsburg overleed op 98-jarige leeftijd in 2011 in Duitsland.
Over ‘Beter wordt het niet’: Europeanen klagen graag dat de Europese Unie zo verdeeld is, zo traag en zo zwak. Maar geloof het of niet, het Habsburgse Rijk was net zo. Tijdrekken, conflicten vermijden, permanent hervormen en lelijke compromissen sluiten waren hoekstenen van het Habsburgse bestuur. Met fortwursteln, doormodderen, gaven de keizers vele volkeren, talen en culturen een dak boven het hoofd – en dat maar liefst zeshonderd jaar lang. Daar kan de EU, die al even multinationaal is, nog iets van leren. Kan het zijn dat de grootste Europese zwaktes tegelijkertijd een kracht zijn? En dat Europa per definitie alles half doet, en nooit af is?
Uitgeverij De Geus
- ISBN: 9789044542585
- Prijs: € 22,99
- Publicatiedatum: 02-03-2021
cover: Seitensttettengasse Shul of Stadttempel te Wenen. Foto: Bloom
Geef als eerste een reactie