Vrijheid kan alleen bestaan bij de gratie van grenzen

Vorige week kregen we de tien geboden, en deze week krijgt het Joodse volk 53 mitswot: 23 geboden en 30 verboden. Deze mitswot zijn noodzakelijk omdat de Israelieten geen slaven meer zijn. Een volk dat vierhonderd jaar slavernij heeft gekend, moet leren vrij te zijn.

De wetten zijn het fundament van de vrijheid. Vrijheid kan alleen maar bestaan bij de gratie van grenzen. De mitswot in deze parasha gaan over rechtvaardigheid, eerlijkheid, mededogen, zorg voor de kwetsbaren, zorg voor het land en de omgeving, zorg voor dieren. Veel wetten gaan over hoe om te gaan met slaven, hoe leed te compenseren. Hoe leningen te verstrekken aan mensen die dat nodig hebben. De basis voor veel van de mitswot in deze parasha is steeds een rechtvaardige samenleving. Vanuit die basis worden de misjpatim geformuleerd. Een soort gebruiksaanwijzing of handreiking om een fatsoenlijk mens te kunnen zijn.

last of geschenk?

Het Jodendom wordt gekenmerkt door vele ge- en verboden. Is dat een last of een geschenk? En heb je eigenlijk wel een boek nodig waarin zoveel regels worden voorgeschreven? Kunnen we niet zelf nadenken? Een mens heeft toch een moreel kompas, kunnen we niet van daaruit handelen?

natuurlijk moreel kompas

Wie het nieuws de laatste weken heeft gevolgd, kan niet anders dan teleurgesteld zijn in het natuurlijke moreel kompas van velen. Bij The Voice blijkt seksueel grensoverschrijdend gedrag door mannen in machtsposities aan de orde van de dag te zijn geweest. Iedereen zag het, niemand zei iets. De enkele vrouw die de moed had melding te maken, kreeg als antwoord dat de dader ‘nou eenmaal zo is’, of dat ‘dit gedrag er gewoon bij hoort’.

Prince Andrew is ook een mooi voorbeeld. Hij staat binnenkort terecht voor misbruik van een minderjarige. Alsof dat niet erg genoeg was, heeft hij zich in november 2019 laten interviewen met het doel de natie en de wereld ervan te overtuigen dat hij onschuldig is. Met slecht verzonnen smoesjes dacht hij zich hier wel even vanaf te maken, nadat hem door zijn perschef was geadviseerd geen interview te geven. De arrogantie om te denken dat hij de beschuldigingen wel even van zich af zou praten.

feestjes van Johnson

Boris Johnson die midden in de lockdown vond dat hij wel feestjes kon geven, bezoeken en laten organiseren. Terwijl de rest van het land niemand mocht ontvangen en mensen alleen stierven omdat het te gevaarlijk was omringd door geliefden de laatste adem uit te blazen.

Wij zijn geen haar beter. Juist daarom zijn onze wetten een geschenk. Als we ze goed naleven, met nadruk op die wetten die gaan over gedrag van mens tot mens, kunnen we ondanks ons beperkte natuurlijke moreel kompas, een heel eind komen.