Lieve Wanda,
Het gaat om een liefdevol bestaan, waarin kinderen rustig kunnen opgroeien en kunnen zijn wie ze zijn – precies zoals je schrijft. Een gezin waarin ze geaccepteerd worden om wie ze zijn, want kinderen zijn geen bezit. Ouders mogen alleen faciliteren, zoals coaches bijvoorbeeld doen, maar mogen nimmer en nooit afdwingen.
Het is niet voor niets dat steeds meer orthodoxe kinderen in bijvoorbeeld Crown Heights, New York in de afgelopen tientallen jaren excessen nodig hebben gehad en keihard in de richting van drugs zijn uitgeschoten. Het is niet voor niets dat mensen zoals Manny Waks en de vertegenwoordigers van Jewish Community Watch jaren hebben gestreden voor verandering en voor enige vorm van rechtvaardigheid bij misbruik en institutioneel falen.
Hoeveel leiders zijn echter uit hun ambt gehaald, maar zonder consequenties voor hun acties vrijgekomen? Met andere woorden, zonder juridisch proces volgens de civiele wet- en regelgeving. Denk aan dichtbij huis, namelijk het Cheider. Al die beslissers die ‘rustig’ en gewetenloos om het aangedane leed bij de ander, naar het buitenland zijn gevlucht.
onzichtbare vormen van dwang
Eerst even dit. Op 15 december 2021 nam ik deel aan een evenement van de Gemeente Amsterdam, met als thema: ‘Samen sterker tegen psychische (kinder)mishandeling’. Vanuit De Balie in Amsterdam spraken vertegenwoordigers van Stichting Het Verdwenen Zelf, Veilig Thuis, De Waag, Stichting Nisa for Nisa, SER, RINO groep en Ark in Jeugd met elkaar over de signalen, complexiteit, gevolgen op korte en lange termijn, oplossingen en de variëteit van zulk soort onzichtbare vormen van dwang. Online volgden zo’n 350 mensen dit panel, waaronder veel professionals.
Simone Kukenheim, wethouder Zorg, Jeugd(zorg), Beroepsonderwijs en Sport zat tijdens de bijeenkomst flink mee te schrijven en benoemde dat de overheidsorganen (even voor het gemak alle organisaties onder deze noemer op één hoop) dit soort thema’s belangrijk vinden. “Zeker ik, voor mijn parochie, om maar in de terminologie te blijven,” grapte ze na afloop toen we even verder praatten over de situatie in Amsterdam. Ik mag het hopen.
Weet je wat opvallend was Wanda? Het eerste wat de Marrokaanse vertegenwoordiger van Nisa for Nisa en ik deden toen de bijeenkomst was beëindigd, was naar elkaar toe lopen, als twee magneten door de zaal. Over en weer kozen we elkaar uit de hele groep en hadden we geen woorden nodig. Ons stilzwijgende begrip onderstreepten we enkel met: “oh, ik snap je zó goed”. Als COVID-19 niet meespeelde, was het ongetwijfeld niet bij die opmerking met glimlach gebleven, maar hadden we elkaar vastgehouden.
Van alles wat ik die avond aan tafel had gezegd, herhaalde ze het meest simpele, namelijk dat kinderen van ons allemaal zijn. Een mindset waarmee we altijd, maar dan ook altijd, meer voor kinderen kunnen doen dan we onszelf voorhouden. Van alles wat ze uit mijn talk had kunnen halen Wanda. Toen ze verder sprak, bevestigde ze wat ik al wist en eens zelf als kind had ervaren.
De keiharde realiteit is dat velen nog altijd helemaal niets doen bij misstanden, want ‘Islamitisch’ en ‘die ander’.
Met andere woorden, niet mijn mensen, niet mijn cultuur, niet mijn probleem, niet mijn risico om te dragen en niet mijn zorg. We beweren altijd dat alle mensenlevens gelijk zijn, ook vanuit spiritueel oogpunt, maar dat is in onze genadeloze maatschappij alles behalve waar.
‘grote geleerden’
Terug naar Chabad en consorten. Een paar jaar geleden sprak ik met een vrouw – niet alleen traditioneel, maar ultra-orthodox, oftewel Haredi (even een knipoog naar je brief). Geloof me Wanda, haar levensstijl was niet mild. Ze vertelde me dat ze met grote vraagstukken had rondgelopen en dat ze de antwoorden simpelweg niet kon vinden in wat die ‘grote geleerden’, oftewel rabbijnen, gaven – zowel in de boeken, als levend. Niet moreel gezien, niet ethisch, niet juridisch, niet halachisch (volgens de Joodse wet) en niet filosofisch gezien (waarmee ik voor het gemak veronderstel dat ze op een mix duidde van psychologisch, filosofisch en spiritueel/esoterisch).
Ze vertelde me in alle kwetsbaarheid hoe moeilijk die fase voor haar was geweest en dat ze uiteindelijk een spirituele zoektocht was begonnen waarmee haar leven weer kleur kreeg. De man van de vrouw, een ultra-orthodoxe rabbijn èn mensch, had haar de ruimte gegeven. IJverig vervolgde ze met voorbeelden van TED talks die ze had bekeken en met hedendaagse, spirituele meesters die ze had bestudeerd. Ze had zelfs virtueel cursussen op het gebied van persoonlijke groei mogen volgen.
De meerderheid van haar meesters was vrouw, bijvoorbeeld Oprah plus ecosysteem, Byron Katie en Martha Beck. Die laatste is interessant. Beck werd namelijk bedreigd toen ze over de misstanden in en haar ontworsteling uit de Amish gemeenschap schreef. Vervolgens haalde ze drie Harvard diploma’s. Ze wist haar spirituele nieuwsgierigheid te behouden, waarmee ze uiteindelijk één van de meest bekende levenscoaches van de wereld werd. Een wonder. De gelijkenissen tussen Haredi en Amish of Mormon, Jehova of Mennonites zijn onmiskenbaar wat mij betreft.
Taoism
Trouwens, terwijl ik deze brief schrijf, heb ik alleen een kaars staan. Even geen zin in lichten. Soms is geen elektriciteit gebruiken zoals bij de Amish gemeengoed is, helemaal zo gek nog niet voor de rust, creativiteit, focus, gezondheid (beter kunnen slapen), het hogere bewustzijn en misschien wel het milieu. Er valt natuurlijk ook een hoop te zeggen voor je eigen groente en fruit verbouwen, zoals bij de Mennonites. Zoals Martha Beck recentelijk via haar Facebook-pagina publiceerde:
“Know the light,” says the ancient Tao te Ching,
“but keep to the dark.
This isn’t pessimism. Taoism sees darkness as a necessary condition for life. In darkness, plants germinate. In darkness, you grew fingers and toes. In darkness our wounds heal, our brains solve problems; our hearts slowly transmute grief into compassion.
So, true, it’s not the cold—but it’s not just the darkness, either. It’s our resistance to darkness, to receiving its subtle regenerative gifts. Fleeing darkness, we run from the healing stillness we all carry at our centers.”
Maar goed, weer on topic: het gesprek met de vrouw was één van de meest eerlijke gesprekken met een Haredi ooit, want fuck assimilatie en de gemeenschapsmatrix die nooit voor de hele groep heeft gewerkt en al helemaal niet voor het individuele welzijn van mensen. Geloven van wel is geloven in onmenselijkheid en in een eeuwenlange illusie. Net zo’n sprookje als de vrouwen uit Crown Heights die een paar jaar geleden tegen Oprah zeiden dat homoseksualiteit (en andere gender topics) in hun wereld niet bestaat.
Een matrix waarin slimme vrouwen door de eeuwen heen niet mochten ler(n)en, laat staan hun geschriften mochten publiceren.
Bedreigend voor de man, terwijl ze wel de onzelfzuchtige zorgdrager van iedereens welzijn in de familie moesten zijn.
Die sterke vrouwen, al helemaal bij boosheid door onrechtvaardigheid, hebben we nooit in de geschiedenis kunnen onderschatten. De feminiene heldhaftigheid en vooruitgang hebben altijd een dreiging gevormd voor de matrix die door masculien leiderschap in stand is gehouden. Slechts sporadisch hebben we sterke vrouwen in de Joodse geschiedenis en geschriften geëerd naar enige waardigheid. Sommige vrouwen zijn geboren om nooit getemd te worden Wanda. Ze spiegelen en fungeren als poortwachters voor emancipatie en integriteit.
In die gesloten gemeenschappen zijn zulk soort eerlijke gesprekken onder haredim zoals ik met die vrouw had, niet vanzelfsprekend. De basiscategorieën qua emoties worden bij de individuen vaak niet gerespecteerd of erkend, dus wordt er regelmatig gezwegen. Basiscategorieën, omdat de gemeenschapsmens vaak zo ver van het individuele Zelf (met hoofdletter) staat, dat alle categorieën zoals Brene Brown bijvoorbeeld in haar boek Atlas of the heart aan bod laat komen, geeneens bestaan.
durven te twijfelen
Dat brengt ons weer terug bij het begin van deze brief en bij de realisatie dat de Haredi wereld die beweert de waarheid in pacht te hebben in afwachting van Mashiach (de Messiah), zo lek is als een mandje. Daarbij hebben we nieuwe invullingen nodig voor het Joodse buzzwoord tsadiek (letterlijk vertaald door rechtvaardige en een term waarmee we een goed en geleerd persoon aanduiden).
De meest eerlijke mensen zijn wat mij betreft degenen die durven te twijfelen, die terugkomen op eerdere opvattingen omdat ze nu meer en beter weten dan vroeger en durven uit te spreken dat ze iets niet (zeker kunnen) weten. Agnosten bijvoorbeeld, of humanisten die in ieder geval menselijkheid en individuele verantwoordelijkheid onderstrepen. En over verdraaiïngen, macht, achterstand en uitsluiting is het laatste nog lang niet gezegd – moreel, ethisch, juridisch, halachisch en filosofisch. Waarschijnlijk voeg jij er graag aan toe: antropologisch en sociologisch.
magische verlichting
Ondertussen ga ik hier verder met cocoonen. Ik ben ongelooflijk toe aan een winterslaap. Naast de kaars geniet ik van de beste knuffels van Pommie de hond, thee, lekkernij en Gaia. Ik ben dol op deze periode, met al die magische verlichting, met de puntjes op de i voor het nieuwe jaar en de intermenselijke warmte zoals bedoeld. Maar ook ik zal deze dagen niet in een warm bad van biologische familieleden doorbrengen. Veel beter trouwens, namelijk adequaat (eigen) gezelschap en misschien wel nieuwe woorden uit mijn brein op papier.
Cheers to that!
Liefs,
Dina-Perla
